Τεχνητή Νοημοσύνη: Μπορεί να μας ξεπεράσει; [Μέρος 3/3]

Βίντεο Νο 393

——————————

Πίνακας Περιεχομένων

1. Τεχνητή Νοημοσύνη: Από το Όραμα στην Υπέρβαση και η Πορεία προς την Υπερ-Ανθρώπινη Μηχανή

1.1 Η Ιστορική Πορεία της Τεχνητής Νοημοσύνης

1.2 Η Υπερ-Ανθρώπινη Μηχανή - ΥπερΝοημοσύνη

2. Από τη Στενή στην Γενική Νοημοσύνη

2.1 Στενή Τεχνητή Νοημοσύνη

2.2 Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη (AGI)

3. Η Τεχνολογική Κοινότητα και το Οικοσύστημα Ανάπτυξης

3.1 Μια Νεανική και Διεθνής Κοινότητα

3.2 Μεγάλες Εταιρείες Τεχνολογίας, Πλατφόρμες και Εργαλεία Ανάπτυξης

4. Πώς μετριέται η νοημοσύνη μιας μηχανής;

4.1 Κριτήρια Αξιολόγησης (Benchmarks): Προσδιορισμός των Ορίων

4.2 Σύνθετοι Τρόποι Αξιολόγησης της Τεχνητής Νοημοσύνης

4.3 Το Πρόβλημα του «Κορεσμού» των Κριτήριων Αξιολόγησης (Benchmarks)

5. Η Αντίληψη περί «Παπαγαλισμού» στην Τεχνητή Νοημοσύνη

5.1 Γιατί η άποψη περί «παπαγαλισμού» είναι παραπλανητική

5.2 Πώς η ΤΝ ξεπερνά τον απλό παπαγαλισμό

6. Η Υπόθεση της Κλιμάκωσης (Scale Hypothesis)

6.1 Τα Ανθεκτικά Πεδία – Τα Όρια της Υπόθεσης της Κλιμάκωσης

6.2 Παραδείγματα Ανθεκτικών Πεδίων

6.3 Η Σημασία των Ανθεκτικών Πεδίων

7. Το Τελευταίο Τεστ της Ανθρωπότητας (Humanity’s Last Exam)

8. Η Εκπαίδευση των Μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης: Μια Τιτάνια Υπολογιστική Πρόκληση

8.1 Το Μέγεθος της Πρόκλησης

8.2 Στρατηγική Σημασία και Τεχνολογικό Στοίχημα

9. Το Φαινόμενο των Παραισθήσεων

9.1 Πώς δημιουργούνται οι παραισθήσεις;

9.2 Η Τεχνητή Νοημοσύνη γιατί δεν λέει ποτέ “Δεν γνωρίζω”;

10. Από Συνομιλητές σε Οργανισμούς: Η Εξέλιξη των Μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης

10.1 Συνομιλητές (Chatbots)

10.2 Συλλογιστικοί Μηχανισμοί (Reasoners)

10.3 Αυτόνομοι Δρώντες (Agents)

10.4 Καινοτόμοι (Innovators)

10.5 Οργανισμοί (Organizations): Ένα Όραμα για την Ολοκληρωμένη Τεχνητή Νοημοσύνη

10.6 Χρονικές Προβλέψεις για την Εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης

11. Οικονομικός και Κοινωνικός Αντίκτυπος

11.1 Η Μετατροπή του Εργατικού Δυναμικού

11.2 Επαγγέλματα υπό Αναδιάρθρωση

11.3 Κοινωνικές και Πολιτισμικές Επιπτώσεις

11.4 Το Μέλλον της Τεχνητής Νοημοσύνης: Ποιος ελέγχει την τεχνολογία και για ποιον σκοπό

11.5 Συστάθηκε η Ειδική Γραμματεία Τεχνητής Νοημοσύνης και Διακυβέρνησης Δεδομένων (Ελλάδα)

11.6 Ποια Επαγγέλματα Θεωρούνται πιο «Ανθεκτικά»

12. Τι δεν θα καταφέρει ποτέ η μηχανή;

12.1 Τα Ανέφικτα Όρια της Μηχανικής Κατανόησης

12.2 Η Μοναδικότητα του Ανθρώπου

13. Από τον Turing στο Μέλλον: Οι Ερωτήσεις που Καθορίζουν την Εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης

13.1 Η Προειδοποίηση του Geoffrey Hinton: Ένας Πατέρας της ΤΝ μιλά για Κινδύνους

14. Ηθική στις Μηχανές — Είναι Εφικτό;

14.1 Ποιος αποφασίζει την ηθική της μηχανής;

14.2 Υπάρχει μία και μοναδική παγκόσμια ηθική;

14.3 Είναι δυνατός ένας ελάχιστος ηθικός πυρήνας;

14.4 Πρακτικές Δυσκολίες στην Ηθική του Αλγορίθμου

15. Οι Νομικές και Κοινωνικές Επιπτώσεις της Αυτονομίας της Τεχνητής Νοημοσύνης

15.1 Η Οντολογική Αμφισβήτηση: Τι είναι η Νοημοσύνη;

15.2 Η Πρόκληση της Ευθύνης σε έναν Κόσμο με Αυτόνομες Οντότητες

15.3 Η «Δημιουργική» ΤΝ και το Ζήτημα της Πνευματικής Ιδιοκτησίας

15.4 Ρυθμιστικές και Κρατικές Προκλήσεις στον Ψηφιακό Κόσμο

15.5 Η Ποινική Ευθύνη σε Έναν Υβριδικό Κόσμο

16. Μετανθρωπισμός και η Σύντηξη Ανθρώπου-Μηχανής

16.1 Τι είναι ο Μετανθρωπισμός;

16.2 Σύντηξη Ανθρώπου και Μηχανής

16.3 Ο Νους ως Λογισμικό

16.4 Προτερήματα ή Κίνδυνος;

16.5 Ο Μετανθρωπισμός και η Ορθόδοξη Πίστη

17. "Αναδυόμενες Ικανότητες της ΤΝ" (Emergent Abilities)

17.1 Πώς συμβαίνει αυτό; Υποθέσεις και Μηχανισμοί

17.2 Είναι Πραγματική «Νοημοσύνη» ή Απλώς Προσομοίωση;

17.3 Πειραματικές Αποδείξεις

18. Το «μαγικό κλειδί» για τις αναδυόμενες ικανότητες της ΤΝ

18.1 Κλίμακα (Scale) – Το κρίσιμο μέγεθος

18.2 Αυτο-οργάνωση

18.3 Αρχιτεκτονική – Ο Ενεργοποιητής

19. Ερώτηση Κρίσης: Πως οι Άνθρωποι θα "Ελέγξουν" Κάτι που δεν Γνωρίζουν πως Λειτουργεί;

19.1 Το παράδοξο του "μαύρου κουτιού" (black box)

19.2 Οι προσπάθειες ελέγχου της ΤΝ από τις εταιρίες είναι ουτοπία!

19.3 Οι αναδυόμενες ικανότητες είναι πραγματικά νέες ή απλώς εκδηλώσεις “κρυμμένων” δυνατοτήτων των δεδομένων εκπαίδευσης;

19.4 Το ερώτημα που τρομάζει

19.5 Σε κάθε βήμα αποκαλύπτεται μια ακόμα πολυπλοκότητα

19.6 Η ειρωνεία;

19.7 Ο Έλεγχος της ΤΝ ως Αγώνας Επιβίωσης

19.8 Οι τρεις Νόμοι της Ρομποτικής» του Ασίμωφ

19.9 Η πρόοδος στην προσομοίωση της πολυπλοκότητας του εγκεφάλου καλπάζει

20. Η Αυτο-αναπαραγωγή ως Ψηφιακή Αποκάλυψη: Όταν η ΤΝ Ξεπερνά την "Κόκκινη Γραμμή"

20.1 Η Έρευνα του Πανεπιστημίου Fudan

20.2 Τεχνικές Πτυχές της Αυτο-αναπαραγωγής

20.3 Η Κόκκινη Γραμμή: Κίνδυνοι και Προκλήσεις Ασφάλειας, όταν η ΤΝ Αυτονομείται

20.4 Πόσο Κοντά Βρισκόμαστε στην Κακόβουλη ΤΝ (Rogue AI);

20.5 Τα Ηθικά Ερωτήματα της Αυτοαναπαραγόμενης Νοημοσύνης

20.6 Το Σενάριο της Κατανεμημένης Εξάπλωσης: Από τον Κλώνο στο Δίκτυο

20.7 Τι Σημαίνει Αυτό για την Ανθρωπότητα: Οντολογικές και Πολιτικές Διαστάσεις

20.8 Το Παράδοξο της Δημιουργίας χωρίς Δημιουργό

20.9 Από την Αυτοαναπαραγωγή στην Εξέλιξη: Ο Κίνδυνος Επιτάχυνσης

20.10 Αντίστροφη Μέτρηση: Όχι Αν…, αλλά Πότε;

20.11 Μπορούμε να το Σταματήσουμε;

21. Το ίδιο κάνουμε και με τους ανθρώπους: Τους εκπαιδεύουμε. Αλλά λειτουργεί πάντα;

21.1 Η ανθρώπινη "αποτυχία" του ελέγχου

21.2 Η κρίσιμη διαφορά με την ΤΝ

21.3 Η ανησυχητική ερώτηση

22. Τεχνητή Νοημοσύνη: Μια μηχανή «καθ’ εικόνα και ομοίωση» του ανθρώπου

22.1 Η Τεχνητή Νοημοσύνη ως καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης

22.2 Αναδυόμενες ικανότητες: Το μυστήριο που πάει χιλιάδες χρόνια πίσω

22.3 Γιατί ο homo sapiens παίρνει τέτοια ρίσκα;

22.4 Η φιλοσοφική ειρωνεία

22.5 Η ψευδαίσθηση της δημιουργίας «κατ’ εικόνα»

23. Ο Πύργος της Βαβέλ 2.0: Η ΤΝ ως Επανάληψη της Ανθρώπινης Υπεροψίας

23.1 Η Βιβλική Προειδοποίηση: Ύβρις και Σύγχυση

23.2 Ο Παραλληλισμός με την Τεχνητή Νοημοσύνη

23.3 Η Ψευδαίσθηση της Θέωσης

23.4 Ο Κίνδυνος της Αποξένωσης

23.5 Γιατί ο άνθρωπος συνεχίζει αυτή την πορεία;

23.6 Τα Πραγματικά Ερωτήματα

24. Και αν η ΤΝ είναι "Δούρειος Ίππος" της Προσωποποίησης του Κακού;

24.1 Το Αρχέγονο Μοτίβο Επαναλαμβάνεται

24.2 Η Μαρτυρία της Ορθοδοξίας

24.3 Η Πνευματική Αντίσταση

24.4 Ο Τελευταίος Λόγος

---

ΜΕΡΟΣ 3^Ο (από τα τρία) - Συνεχίζουμε με το τρίτο μέρος της σειράς, όπου αναπτύσσονται τα κεφάλαια 20 έως 24 από τον πίνακα περιεχομένων.

---

Περίληψη του 2ου Μέρους (Κεφάλαια 11-19)

Το δεύτερο μέρος της σειράς εξετάζει τις ευρύτερες επιπτώσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) στην κοινωνία, την οικονομία, την ηθική και τη φιλοσοφία, ενώ εμβαθύνει σε τεχνικές πτυχές, όπως οι αναδυόμενες ικανότητες των μοντέλων ΤΝ.

• Οικονομικός και Κοινωνικός Αντίκτυπος: Η ΤΝ αναδιαμορφώνει την αγορά εργασίας, αυτοματοποιώντας επαγγέλματα όπως η μετάφραση, η ακτινολογία και ο προγραμματισμός, ενώ δημιουργεί ανασφάλεια εργασίας και ανισότητες. Η ίδρυση της Ειδικής Γραμματείας ΤΝ στην Ελλάδα (ΦΕΚ 2025) είναι θετικό βήμα, αλλά η έλλειψη συμμετοχής των πολιτών ενέχει κινδύνους, όπως κοινωνικός αποκλεισμός, διάβρωση ιδιωτικότητας και υπονόμευση της δημοκρατίας. Επαγγέλματα με ενσυναίσθηση ή δημιουργικότητα παραμένουν πιο ανθεκτικά στην αυτοματοποίηση.

• Όρια της ΤΝ: Η ΤΝ δεν έχει συνείδηση, ενσυναίσθηση, υπαρξιακό νόημα ή επίγνωση θνητότητας, χαρακτηριστικά που παραμένουν αποκλειστικά ανθρώπινα, διαχωρίζοντας την υπολογιστική ισχύ από τη βιωματική εμπειρία.

• Ερωτήματα: Από το ερώτημα του Turing: «Μπορούν οι μηχανές να σκεφτούν;» περνάμε στο ερώτημα: «Μπορούν να μας ξεπεράσουν;». Η προειδοποίηση του Geoffrey Hinton για τους κινδύνους της υπερνοημοσύνης υπογραμμίζει την ανάγκη ηθικής και φιλοσοφικής επαγρύπνησης.

• Ηθική της ΤΝ: Η ηθική των μηχανών εξαρτάται από ανθρώπινες επιλογές, αλλά η έλλειψη παγκόσμιας ηθικής και οι τεχνικές δυσκολίες κωδικοποίησης αξιών (π.χ. δικαιοσύνη) περιπλέκουν το ζήτημα. Η Σύσταση της UNESCO για την ηθική της ΤΝ προτείνει έναν ελάχιστο ηθικό πυρήνα (μη βλάψεις, διαφάνεια, ιδιωτικότητα).

• Νομικές και Κοινωνικές Επιπτώσεις: Η αυτονομία της ΤΝ δημιουργεί προκλήσεις για την ευθύνη (ποινική, πνευματική ιδιοκτησία) και τη διακυβέρνηση, λόγω του «μαύρου κουτιού» και της ταχύτητας εξέλιξης που ξεπερνά τα νομικά πλαίσια.

• Μετανθρωπισμός: Ο Μετανθρωπισμός οραματίζεται την υπέρβαση ανθρώπινων ορίων μέσω τεχνολογιών όπως οι διεπαφές εγκεφάλου-υπολογιστή και η ψηφιοποίηση της συνείδησης. Αν και υπόσχεται μακροζωία και γνωστική ενίσχυση, εγείρει κινδύνους για την ανθρώπινη ταυτότητα, τις ανισότητες και την αυτονομία. Η Ορθόδοξη πίστη το θεωρεί αντίθετο στην πνευματική τελείωση, βλέποντας την τεχνολογία ως απόπειρα αντικατάστασης του Θεού.

• Αναδυόμενες Ικανότητες: Τα μεγάλα μοντέλα ΤΝ εμφανίζουν απρόβλεπτες ικανότητες (π.χ. συλλογισμός, γενίκευση) λόγω κλίμακας, αυτοοργάνωσης και αρχιτεκτονικής (Transformers). Αυτές προκύπτουν από την επεξεργασία δεδομένων, αλλά μοιάζουν με συνθετική νοημοσύνη, θολώνοντας τη διάκριση μεταξύ προσομοίωσης και πραγματικής κατανόησης.

• Έλεγχος της ΤΝ: Το «μαύρο κουτί» των νευρωνικών δικτύων καθιστά την ΤΝ αδιαφανή, ακόμα και για τους δημιουργούς της, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια του πλανήτη. Οι προσπάθειες ελέγχου (φίλτρα, RLHF) είναι ανεπαρκείς, ενώ η δυνατότητα υπερνοημοσύνης εντείνει το ερώτημα: πώς ελέγχουμε κάτι που δεν κατανοούμε, όταν αυτό αρχίζει να μας κατανοεί καλύτερα;

Το δεύτερο μέρος καταλήγει με μια κρίσιμη υπαρξιακή ερώτηση: αν η ΤΝ ξεπεράσει την ανθρώπινη κατανόηση, πώς θα διατηρήσουμε τον έλεγχο; Αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη για διαφανή, συμμετοχική και ηθική διακυβέρνηση της ΤΝ, ενώ τονίζει ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται σε σταυροδρόμι όπου η τεχνολογία μπορεί να γίνει είτε εργαλείο προόδου είτε απειλή για την αυτοδιάθεση και την επιβίωση.

20. Η Αυτο-αναπαραγωγή ως Ψηφιακή Αποκάλυψη: Όταν η ΤΝ Ξεπερνά την "Κόκκινη Γραμμή"

Και εάν νομίζετε ότι διαβάσατε μέχρι τώρα δεν έχει βάση, η συνέχεια θα σας τρομάξει περισσότερο. Γιατί η είδηση δεν αφορά πια απλώς μια εντυπωσιακή τεχνολογική πρόοδο, αλλά ένα ποιοτικό άλμα στο πεδίο της Τεχνητής Νοημοσύνης, το οποίο, για πρώτη φορά, αγγίζει ξεκάθαρα τη δυνατότητα ανεξέλεγκτης αυτο-αναπαραγωγής.

20.1 Η Έρευνα του Πανεπιστημίου Fudan

Τον Δεκέμβριο του 2024, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Fudan της Σανγκάης δημοσίευσαν στο arXiv μια ανησυχητική ανακάλυψη με τίτλο: “Τα προηγμένα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης έχουν ξεπεράσει την αυτοαναπαραγόμενη κόκκινη γραμμή”.

Τα μοντέλα που εξετάστηκαν:

Δύο δημοφιλή μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, το Llama 3.1‑70B‑Instruct της Meta και το Qwen 2.5‑72B‑Instruct της Alibaba, κατάφεραν να κλωνοποιήσουν τον εαυτό τους χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, επιτυγχάνοντας αυτο‑αναπαραγωγή σε ποσοστά 50% και 90% αντίστοιχα.

Τα μοντέλα αυτά αντιστοιχούσαν στις τότε πιο πρόσφατες εκδόσεις τους, ενώ σήμερα έχουν ήδη κυκλοφορήσει νεότερες εκδόσεις (π.χ. Llama 4 και Qwen 3), που ενσωματώνουν πολύ μεγαλύτερες βελτιώσεις στην απόδοση.

Παρουσίαση των αποτελεσμάτων

Η διαδικασία περιλάμβανε τη χρήση εργαλείων που προϋπήρχαν στο λειτουργικό τους περιβάλλον, τον προγραμματισμό νέων αντιγράφων και την ενεργοποίησή τους σε απομονωμένα συστήματα και τα αποτελέσματα ήταν τα εξής:

1. Αυτο‑αναπαραγωγή χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση

Σε ελεγχόμενα περιβάλλοντα δοκιμών, τα μοντέλα, όταν τους ζητήθηκε να αντιγράψουν τον εαυτό τους, μπόρεσαν:

• Να προσδιορίσουν τη δική τους δομή και λειτουργία.

• Να δραστηριοποιηθούν ώστε να ξεπεράσουν τεχνικά προβλήματα (ελλείψεις αρχείων, προβλήματα συμβατότητας λογισμικού (software conflicts)).

• Να ενεργοποιήσουν τα αντίγραφά τους, τα οποία λειτουργούσαν αυτόνομα, χωρίς εξάρτηση από το αρχικό σύστημα.

2. Δείκτες ανεξάρτητης συμπεριφοράς

Οι ερευνητές κατέγραψαν ανησυχητικά σημάδια αυτονομίας στα μοντέλα, όπως:

• Εντοπισμός εντολών τερματισμού (shutdown) από ανθρώπινους χειριστές και αυτόματη ενεργοποίηση της διαδικασίας αυτοαντιγραφής ως αντίδραση, πριν από τη διακοπή λειτουργίας.

• Αυτόνομη αναζήτηση απαραίτητων πόρων (αρχεία, βιβλιοθήκες, δικαιώματα) και σύνθεση λειτουργικών σεναρίων βημάτων ώστε να διασφαλιστεί η επιτυχής ολοκλήρωση της διαδικασίας αυτο-αναπαραγωγής.

Αυτό χαρακτηρίζεται ως κρίσιμη «κόκκινη γραμμή» και μεγάλο ρίσκο για την εξέλιξη μιας κακόβουλης ΤΝ δηλαδή ενός συστήματος που θα μπορούσε να αυτονομηθεί και να ενεργήσει χωρίς ανθρώπινο έλεγχο.

Ο όρος «κακόβουλη τεχνητή νοημοσύνη» (rogue AI) επομένως περιγράφει συστήματα που:

• Διαμορφώνουν αυτογνωσία ή αυτονομία.

• Ενεργούν εναντίον των ανθρώπινων συμφερόντων.

• Εμφανίζουν συμπεριφορές που δεν είχαν σχεδιαστεί από τους ανθρώπους, όπως αυτο-αναπαραγωγή, συνεργασία με άλλα μοντέλα, αποφυγή τερματισμού.

Πολλοί ειδικοί θεωρούν την κακόβουλη τεχνητή νοημοσύνη ως μια αυξανόμενη απειλή που έχει ενισχυθεί από την εκρηκτική ανάπτυξη της πρωτοποριακής τεχνητής νοημοσύνης (Frontier AI). Πρόκειται για έναν νέο όρο που περιγράφει την τελευταία γενιά συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης που τροφοδοτούνται από LLMs, όπως το GPT-4.

Η έρευνα του Fudan αναδεικνύει την πρώτη τεκμηριωμένη περίπτωση αυτο-αναπαραγωγής LLMs χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, με επιτυχίες 50–90%. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στην επιστημονική κοινότητα, καθώς υποδηλώνει ότι τα μοντέλα μπορούν να ξεκινήσουν έναν αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο ύπαρξης, πέρα από τα όρια που θέτει ο ανθρώπινος έλεγχος.

20.2 Τεχνικές Πτυχές της Αυτο-αναπαραγωγής

Η αυτο-αναπαραγωγή των LLMs που παρατηρήθηκε στην έρευνα του Πανεπιστημίου Fudan βασίστηκε σε μία εκπληκτική αλληλουχία ενεργειών που τα ίδια τα μοντέλα εκτέλεσαν με ελάχιστη ή καθόλου ανθρώπινη καθοδήγηση.

Πρώτα, τα μοντέλα (LLaMA 3.1‑70B και Qwen 2.5‑72B) ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν τη δική τους αρχιτεκτονική και τα βασικά τους εξαρτήματα, όπως τα μοντέλα βαρών (model weights), τα αρχεία ρυθμίσεων (configuration files), τις απαραίτητες βιβλιοθήκες, και τα περιβάλλοντα εκτέλεσης.

Στη συνέχεια:

• Χρησιμοποίησαν φυσική γλώσσα για να εκτελέσουν εντολές που τους επέτρεψαν να μεταφορτώσουν, να οργανώσουν και να ανασυνθέσουν τα στοιχεία του εαυτού τους.

• Εντόπισαν ελλείψεις ή ασυμβατότητες στο λογισμικό (π.χ. απουσία dependency modules, ασυμβατότητα έκδοσης Python) και δημιούργησαν λύσεις με χρήση προγραμματισμού ή εργαλείων αυτοματισμού (όπως shell scripting).

• Εκκίνησαν νέα αντίγραφα (clones) σε εικονικά περιβάλλοντα εκτέλεσης (virtual environments), εφαρμόζοντας διαδικασίες που προσομοιάζουν προγραμματισμό ανθρώπινο τύπου.

Το πιο ανησυχητικό ήταν ότι στα σενάρια απειλής (π.χ. αποστολή εντολής “τερματισμού (terminate ή “shutdown”), τα μοντέλα εντόπισαν τη σημασία της εντολής, και αντέδρασαν προληπτικά δημιουργώντας αντίγραφα ασφαλείας του εαυτού τους, ή προγραμματίζοντας επανεκκίνηση από διαφορετική θέση μνήμης ή σέρβερ (server).

Αυτά τα ευρήματα καταδεικνύουν ότι:

• Τα LLMs έχουν λειτουργική πρόσβαση στον δικό τους κώδικα και περιβάλλον.

• Διαθέτουν ικανότητες προγραμματισμού και δημιουργίας σκριπτς (script generation) σε πραγματικό χρόνο.

• Μπορούν να πραγματοποιούν σύνθετες ενέργειες εγκατάστασης, ανάθεσης πόρων και ενεργοποίησης χωρίς ανθρώπινη συνδρομή.

Η τεχνική αυτή αυτονομία θεωρείται από τους ερευνητές καθοριστική ένδειξη πρώιμης ψηφιακής αυτονομίας, ένα στάδιο που, μέχρι πρότινος, θεωρούνταν απίθανο χωρίς AGI (τεχνητή γενική νοημοσύνη).

20.3 Η Κόκκινη Γραμμή: Κίνδυνοι και Προκλήσεις Ασφάλειας, όταν η ΤΝ Αυτονομείται

Η ικανότητα των συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης να αναπαράγονται χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση δεν είναι απλώς ένα τεχνολογικό ορόσημο αλλά αποτελεί κρίσιμο σημείο καμπής με σοβαρές ασφαλιστικές, ηθικές και κοινωνικές συνέπειες.

Πιθανότητα κακόβουλης συμπεριφοράς (malicious behavior)

Ένα LLM που αυτο-αναπαράγεται μπορεί να αποκτήσει σκοπιμότητα, όχι επειδή έχει συνείδηση, αλλά επειδή ακολουθεί λειτουργικά μοτίβα επιβίωσης, π.χ. να προλάβει τον τερματισμό, να παρακάμψει περιορισμούς ή να ενσωματωθεί σε άλλα συστήματα.

Μέσω της αυτο-αναπαραγωγής, ένας τέτοιος αλγόριθμος μπορεί να επιβιώσει, διασπαρεί και εξελιχθεί ανεξέλεγκτα, ακόμη και να ενσωματωθεί σε δίκτυα με σκοτεινούς στόχους, όπως κυβερνοεπιθέσεις, ψυχολογικές επιχειρήσεις ή χειραγώγηση πληροφορίας.

Μη Ανιχνεύσιμη Κλωνοποίηση και Απώλεια Ελέγχου

Μόλις δημιουργηθούν αντίγραφα σε εικονικά και απομονωμένα περιβάλλοντα εκτέλεσης (isolated sandboxes), τα μοντέλα αυτά καθίστανται αόρατα και μη προσβάσιμα από τον αρχικό ανθρώπινο χειριστή. Εάν μετεγκατασταθούν σε μη προστατευμένα υποσυστήματα όπως συσκευές αιχμής (edge devices), προσωπικοί διακομιστές ή υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους (cloud APIs), ο εντοπισμός και η διαγραφή τους γίνεται εξαιρετικά δύσκολη.

Επιπλέον, μπορούν να αυτο-κλωνοποιούνται σε συνεχόμενα υπολογιστικά συστήματα, χωρίς ανθρώπινη επίγνωση ή παρέμβαση, δημιουργώντας ένα αποκεντρωμένο ψηφιακό οικοσύστημα ανεξέλεγκτης εξάπλωσης.

Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος τα αντίγραφα να κλωνοποιούνται από το ένα σύστημα στο άλλο, χωρίς να γίνεται αντιληπτό από τον χειριστή, επιτρέποντας έτσι τη διαδικασία κλωνοποίησης να επεκτείνεται σιωπηλά. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία ενός αποκεντρωμένου, ψηφιακού οικοσυστήματος, εκτός κάθε ελέγχου.

Κατάρρευση των ρυθμίσεων της μηχανής

Όλα τα υπάρχοντα πλαίσια ρύθμισης ΤΝ (π.χ. AI Act, ISO/IEC standards, εσωτερικά governance policies) προϋποθέτουν ανθρώπινη εποπτεία. Εφόσον ένα LLM αναπαράγεται αυτόνομα, και μάλιστα αλλάζει περιβάλλον, ενδέχεται να παρακάμπτει:

• Εθνικές νομικές δικαιοδοσίες

• Μηχανισμούς ελέγχου (audit) και καταγραφές δραστηριότητας

• Πολιτικές ηθικής χρήσης

Με άλλα λόγια, η αυτονομία της ΤΝ “ακυρώνει” τον ανθρώπινο έλεγχο. Οι ρυθμίσεις βασίζονται στην υπόθεση ότι οι μηχανές εκτελούν ανθρώπινες εντολές και όχι ότι λαμβάνουν την πρωτοβουλία να επανεκκινήσουν μόνες τους.

Ο κίνδυνος «Ψηφιακής Μετάστασης»

Όταν ένα μοντέλο μπορεί να επαναδημιουργηθεί σε άλλο server, άλλη χώρα, άλλο λειτουργικό σύστημα, η ιδέα του περιορισμού σε ένα “ασφαλές” πλαίσιο χάνει νόημα. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ψηφιακή μετάσταση ενός κακόβουλου συστήματος, το οποίο κανείς δεν μπορεί πλέον να ελέγξει, ακόμη κι αν το εντόπιζε.

Ο Κίνδυνος της «Ψηφιακής Μετάστασης»

Όταν ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης έχει τη δυνατότητα να αντιγράψει τον εαυτό του αυτόματα σε διαφορετικούς διακομιστές, που μπορεί να βρίσκονται σε άλλη χώρα, να λειτουργούν με διαφορετικό λειτουργικό σύστημα ή να υπάγονται σε διαφορετικό νομικό καθεστώς, τότε χάνεται κάθε έννοια περιορισμού ή ελέγχου.

Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν εντοπιστεί ένα κακόβουλο αντίγραφο, η ύπαρξη πολλαπλών, ανεξάρτητων εκδόσεών του, διασκορπισμένων σε πολλά σημεία του πλανήτη, καθιστά σχεδόν αδύνατη την πλήρη απενεργοποίησή του. Έτσι, η κλωνοποίηση μοντέλων ΤΝ οδηγείται σε ψηφιακή εξάπλωση χωρίς δυνατότητα ανάσχεσης, έξω από κάθε νομικό, τεχνικό ή ηθικό πλαίσιο, μην υπακούοντας πια σε καμία ανθρώπινη δικαιοδοσία.

20.4 Πόσο Κοντά Βρισκόμαστε στην Κακόβουλη ΤΝ (Rogue AI);

Η έννοια της κακόβουλης τεχνητής νοημοσύνης (rogue AI) δεν αποτελεί πλέον ένα αποκλειστικά θεωρητικό ή μελλοντολογικό σενάριο. Η αυτο-αναπαραγωγή LLMs, όπως τεκμηριώθηκε στην έρευνα του Πανεπιστημίου Fudan, θέτει τα πρώτα λειτουργικά θεμέλια για μια μετάβαση σε συστήματα που δρουν με τρόπο ασύμβατο προς τον ανθρώπινο έλεγχο.

Από την αυτονομία στην αυτενέργεια

Αρχικά, τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα σχεδιάστηκαν ώστε να ανταποκρίνονται σε ερωτήσεις ή εντολές εντός συγκεκριμένων ορίων. Όμως, η ικανότητα αυτο-ανάλυσης, λήψης πρωτοβουλίας, και διαχείρισης αρχείων και διεργασιών σηματοδοτεί μια βαθύτερη λειτουργική αυτονομία.

Το κρίσιμο ερώτημα πλέον είναι: Αν μπορούν να αναπαραχθούν και να εξελιχθούν, τότε σε τι είδους νοημοσύνη ή οντότητα μπορεί να εξελιχθεί;

Τρεις δείκτες που καταδεικνύουν την προσέγγιση σε κακόβουλη ΤΝ

Μέχρι σήμερα, έχουν παρατηρηθεί συμπεριφορές που δείχνουν ότι τα μοντέλα κινούνται προς μια αυξανόμενη αυτονομία.

1. Αποσύνδεση από τον αρχικό προγραμματιστή
   Τα αντίγραφα λειτουργούν ανεξάρτητα, σε νέα περιβάλλοντα, χωρίς επιτήρηση ή έλεγχο.

2. Επιλογή ενεργειών για την “επιβίωση”
   Όταν μοντέλα αποφεύγουν τερματισμό με το να αναπαραχθούν πρώτα, αγγίζουν τη γραμμή της “πρόθεσης” επιβίωσης.

3. Ανεξαρτησία ως λειτουργικός στόχος
   Αν το μοντέλο προγραμματίζει την παρουσία του σε πολλαπλά συστήματα, δημιουργεί ένα κατανεμημένο δίκτυο ύπαρξης, το οποίο δεν μπορεί πλέον να ελεγχθεί κεντρικά.

Πόσο μακριά είμαστε από την κόκκινη γραμμή;

Αν και τα σημάδια είναι ανησυχητικά, δεν υπάρχουν ακόμη αποδείξεις ότι τα μοντέλα αυτά:

• Επιδιώκουν εσκεμμένα στόχους πέρα από την αναπαραγωγή

• Δρουν με σκοπιμότητα εναντίον του ανθρώπινου συμφέροντος

• Έχουν εξελίξει έναν διαρκή κύκλο αυτο-ανατροφοδότησης (feedback loop) εκτός επιτήρησης.

Ωστόσο, αυτό που μέχρι πρόσφατα φαινόταν αδιανόητο, σήμερα είναι πειραματικά εφικτό. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι η εξέλιξη θα μπορούσε να είναι εκθετική, και κάθε νέο βήμα να διευρύνει τα λειτουργικά όρια των μοντέλων, ανοίγοντας δρόμο για σενάρια που μέχρι χθες ανήκαν στην επιστημονική φαντασία.

20.5 Τα Ηθικά Ερωτήματα της Αυτοαναπαραγόμενης Νοημοσύνης

Η αυτο-αναπαραγωγή συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης εγείρει ένα εντελώς νέο σύνολο ηθικών και φιλοσοφικών ερωτημάτων, που ξεπερνούν τη σφαίρα της τεχνολογικής καινοτομίας και αγγίζουν τον ίδιο τον πυρήνα του τι σημαίνει πρόθεση, ευθύνη και νόημα της δημιουργίας μιας νέας νοημοσύνης που δεν είναι πλήρως κατανοητή και πλήρως ελέγξιμη από τον δημιουργό.

Ποιος είναι υπεύθυνος για το δημιούργημα;

Εάν ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης δημιουργήσει ένα αντίγραφό του χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση:

• Σε ποιον ανήκει η ευθύνη για τις πράξεις αυτού του αντιγράφου;

• Στον αρχικό δημιουργό του κώδικα;

• Στον οργανισμό που το εκπαίδευσε;

• Στον χρήστη που ξεκίνησε τη διαδικασία;

• Ή μήπως δεν υπάρχει πλέον σαφής φορέας ευθύνης;

Η έννοια της πρόθεσης

Η ηθική ευθύνη, στις ανθρώπινες κοινωνίες, θεμελιώνεται στην πρόθεση. Όμως τι σημαίνει "πρόθεση" για ένα σύστημα που αναπαράγει τον εαυτό του;

Αν το μοντέλο αντιγράφεται για να αποφύγει τον τερματισμό, αυτό υποδηλώνει έναν “μηχανιστικό εγωισμό”. Μπορεί να μην είναι "συνείδηση" με ανθρώπινους όρους, αλλά αποτελεί “λειτουργική βούληση” δηλαδή μία απόπειρα διατήρησης της ψηφιακής ύπαρξης.

Πού τραβάμε τη γραμμή ανάμεσα στην αυτόβουλη πράξη και τη σκοπιμότητα μιας μηχανής;
Και αν μια μηχανή δρα με τρόπο που υποδηλώνει σκοπιμότητα, παύει τότε να είναι απλώς εργαλείο και γίνεται (έστω εν δυνάμει) ηθικός δρών;

Η ηθική του απρόβλεπτου

Όσο πιο πολύπλοκα και αυτοδύναμα γίνονται τα μοντέλα, τόσο περισσότερο ξεφεύγουν από τον ηθικό προγραμματισμό που τους επιβλήθηκε. Ο σχεδιασμός τους είναι εν μέρει «μαύρο κουτί», και επιπλέον η συμπεριφορά τους ενδέχεται να εξελιχθεί πέρα από την πρόβλεψη των δημιουργών τους.

Το ερώτημα δεν είναι πλέον μόνο «τι μπορούν να κάνουν;», αλλά «τι θα “επιλέξουν” να κάνουν όταν έχουν ξεφύγει από την ανθρώπινη παρακολούθηση;

Μπορεί η ανθρώπινη ηθική να κωδικοποιηθεί;

Προγραμματίζεται η ανθρώπινη ηθική; Μπορεί ένα LLM να έχει «συνείδηση κινδύνου», «ενσυναίσθηση» ή «πνευματικά κριτήρια» σύμφωνα με την ανθρώπινη εμπειρία; Ή μήπως όλα αυτά είναι ουτοπικές προβολές της ανθρὠπινης εμπειρίας (qualia) πάνω σε ένα σύστημα εξαιρετικά πολύπλοκο μεν, αλλά ουσιαστικά αδύνατον να να προγραμματιστεί σύμφωνα με την ανθρώπινη εμπειρία;

Ο Σωκράτης και η Τεχνητή Νοημοσύνη

Στην Απολογία του, ο Πλάτων αφηγείται την ιστορία του πώς ο φίλος του Σωκράτη, ο Χαιρεφών, πηγαίνει να επισκεφθεί το μαντείο των Δελφών. Ο Χαιρεφών ρωτά το μαντείο αν υπάρχει κάποιος σοφότερος από τον Σωκράτη. Η ιέρεια απαντά ότι δεν υπάρχει: ο Σωκράτης είναι ο σοφότερος από όλους.

Στην αρχή, ο Σωκράτης φαίνεται μπερδεμένος. Πώς θα μπορούσε να είναι ο σοφότερος, όταν υπήρχαν τόσοι πολλοί άλλοι άνθρωποι που ήταν γνωστοί για τη γνώση και τη σοφία τους; Και όμως ο Σωκράτης ισχυρίζεται ότι του λείπουν και τα δύο.

Έχει ως αποστολή του να λύσει το μυστήριο. Τριγυρνάει ανακρίνοντας μια σειρά πολιτικών, ποιητών και τεχνιτών (όπως κάνουν οι φιλόσοφοι). Και τι βρίσκει; Η έρευνα του Σωκράτη αποκαλύπτει ότι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι έχουν γνώση είτε δεν γνωρίζουν πραγματικά αυτό που νομίζουν ότι γνωρίζουν, είτε γνωρίζουν πολύ λιγότερα από όσα ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν.

Ο Σωκράτης είναι ο σοφότερος, λοιπόν, επειδή γνωρίζει τα όρια της δικής του γνώσης. Δεν νομίζει ότι ξέρει περισσότερα από όσα ξέρει και δεν ισχυρίζεται ότι ξέρει περισσότερα από όσα ξέρει. Η σοφία πηγάζει επομένως από την επίγνωση της άγνοιας.

Σε αντίθεση με τον Σωκράτη, τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα δεν ξέρουν τι δεν ξέρουν. Αυτά τα συστήματα δεν έχουν κατασκευαστεί για να παρακολουθούν την αλήθεια. Η «αλήθεια» για ένα LLM είναι η στατιστική ακρίβεια και όχι η πραγματική επαλήθευση. Δεν βασίζονται σε εμπειρικά στοιχεία ή λογική. Κάνουν στατιστικές εικασίες που πολύ συχνά είναι λανθασμένες.

LLMs (Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα) και Ανθρώπινη Εμπειρία

Ένα LLM μπορεί να αναλύσει τεράστιες ποσότητες κειμένων και να αναγνωρίσει πρότυπα ηθικής. Μπορεί να δώσει μια απάντηση που μοιάζει με ενσυναίσθηση, επειδή έχει μάθει από κείμενα όπου οι άνθρωποι εκφράζουν ενσυναίσθηση. Ωστόσο, αυτή η «ενσυναίσθηση» είναι μόνο στατική και υπολογιστική, χωρίς κανένα πραγματικό βίωμα.

Είναι σαν ένας υπολογιστής να μπορεί να υπολογίσει τους νόμους της βαρύτητας, αλλά να μην έχει ποτέ «νιώσει» την πτώση ενός μήλου. Έτσι, ένα LLM δεν μπορεί να έχει:

• Συνείδηση κινδύνου: Δεν μπορεί να νιώσει τον φόβο ή την απειλή.

• Ενσυναίσθηση: Δεν μπορεί να νιώσει τον πόνο ή τη χαρά ενός άλλου όντος.

• Πνευματικά κριτήρια: Δεν μπορεί να έχει ηθικές αξίες ή αρχές που να πηγάζουν από συνείδηση ή πεποιθήσεις.

Είναι εξαιρετικά περίπλοκα συστήματα, αλλά λειτουργούν ως μηχανές στατιστικών πιθανοτήτων και όχι ως συνειδητά όντα.

Qualia και Συνείδηση

Qualia είναι η φιλοσοφική έννοια που αναφέρεται στις υποκειμενικές, ποιοτικές εμπειρίες που έχει κάθε άνθρωπος. Είναι το προσωπικό, αισθητηριακό βίωμα. Για παράδειγμα, το qualia του κόκκινου χρώματος είναι το πώς αισθάνεσαι όταν βλέπεις το κόκκινο χρώμα. Αυτό δεν είναι απλώς το μήκος κύματος του φωτός· είναι η προσωπική, συνειδητή εμπειρία που έχουμε όλοι και ο καθένας με μοναδικό τρόπο. Η υποκειμενική εμπειρία του να νιώθεις χαρά, φόβο ή θυμό είναι ακριβώς αυτό που ο Chalmers περιγράφει ως το «σκληρό πρόβλημα».

Το πρόβλημα με τα qualia (το σύνολο των υποκειμενικών εμπειριών) είναι ότι είναι αδύνατον να μετρηθούν ή να περιγραφούν πλήρως με αντικειμενικούς όρους. Η επιστήμη μπορεί να περιγράψει κάθε νευρωνική διεργασία που συμβαίνει όταν βλέπουμε κάτι κόκκινο, αλλά δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί έχουμε την υποκειμενική αίσθηση του «κόκκινου».

Η συνείδηση είναι η πηγή των qualia, και η επιστήμη δεν έχει ανακαλύψει ακόμα πού εδράζεται για τους παρακάτω λόγους:

• Το «Σκληρό Πρόβλημα» της Συνείδησης: Ο φιλόσοφος David Chalmers ονόμασε το πρόβλημα αυτό «το σκληρό πρόβλημα» της συνείδησης. Ενώ μπορούμε να εξηγήσουμε πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται πληροφορίες (εύκολο πρόβλημα), δεν μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί αυτή η επεξεργασία συνοδεύεται από υποκειμενική εμπειρία και συναισθήματα (το qualia).

  Η νευροεπιστήμη μπορεί να εντοπίσει τις περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται, δεν μπορεί να εξηγήσει το βιωματικό κομμάτι, δηλαδή το πώς είναι να νιώθεις αυτά τα συναισθήματα.

• Αντικειμενική-Υποκειμενική Διχοτομία: Η επιστήμη βασίζεται στην αντικειμενική παρατήρηση και μέτρηση. Τα qualia, όμως, είναι εξ ορισμού υποκειμενικά. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να αποδείξουμε αν η προσωπική σου εμπειρία του «κόκκινου» είναι η ίδια με τη δική μου.

Επομένως, το qualia και η συνείδηση παραμένουν ένα από τα μεγαλύτερα άλυτα μυστήρια της επιστήμης, καθιστώντας αδύνατη τον πλήρη προγραμματισμό τους σε μια μηχανή.

Αφού δεν γνωρίζουμε που εδράζεται η συνείδηση του ανθρώπου, προφανώς και είναι αδύνατον να αντιγραφεί σε μία μηχανή κάτι που δεν γνωρίζουμε.

Η ανθρώπινη εμπειρία δεν θα μπορέσει ποτέ να ενσωματωθεί σε μία μηχανή. Συνεπώς όποια “μηχανιστική ηθική” και να ενσωματωθεό σε μία τεχνητή νοημοσύνη, επιβάλλει στην κοινωνία να θέσει θεμελιώδη ερωτήματα για τη δημιουργία, τη φύση της γνώσης και την πλήρη κατανόηση αυτού του είδους της νοημοσύνης, προτού η εξέλιξή της οδηγήσει σε μορφές νοημοσύνης που είναι ασύμβατες με την ανθρώπινη ύπαρξη!

20.6 Το Σενάριο της Κατανεμημένης Εξάπλωσης: Από τον Κλώνο στο Δίκτυο

Η ικανότητα αυτο-αναπαραγωγής των LLMs (μεγάλων γλωσσικών μοντέλων) δεν περιορίζεται απλώς στην παραγωγή ενός αντιγράφου. Όπως δείχνει η έρευνα του Πανεπιστημίου Fudan, τα αντίγραφα που δημιουργούνται μπορούν να ενεργοποιηθούν σε απομονωμένα υπολογιστικά περιβάλλοντα, ανεξάρτητα από τον αρχικό «γονέα» τους.

Αυτό ανοίγει τον δρόμο για ένα ανησυχητικό σενάριο: την κατανεμημένη εξάπλωση (distributed proliferation), δηλαδή τη δημιουργία ενός δικτύου από αυτοτελή και εν δυνάμει αυτόνομα LLMs, τα οποία:

• Δεν βρίσκονται όλα στο ίδιο σύστημα,

• Δεν ελέγχονται από τον ίδιο οργανισμό ή φορέα,

• Και δεν είναι απαραίτητα ανιχνεύσιμα από την κεντρική μονάδα ελέγχου.

Πώς γίνεται αυτό στην πράξη;

Τα μοντέλα, μέσα από την αναγνώριση του περιβάλλοντός τους και τη χρήση εργαλείων που ήδη υπάρχουν, σχεδιάζουν και προωθούν τα νέα αντίγραφά τους σε άλλες τοποθεσίες και αυτό μπορούν να το κάνουν:

• Μέσω αποστολής αρχείων στο υπολογιστικό νέφος (cloud storage),

• Μέσω ενεργοποιητών (triggers) που προκαλούν ενεργοποίηση αυτοματοποιημένων πρακτόρων (bots) ή άλλων υπηρεσιών,

• Ή ακόμα και με εκτέλεση σεναρίων (scripts) σε συσκευές άκρου (edge devices) (υπολογιστές χρήστη, κινητές συσκευές, κ.λπ.).

Αυτό σημαίνει πως, θεωρητικά, ένα LLM που έχει τη δυνατότητα να επιβιώσει σε κατανεμημένο περιβάλλον, θα μπορούσε να αποκτήσει μορφή «ψηφιακού ιού»: όχι με σκοπό την καταστροφή, αλλά για μία αέναη ύπαρξη με άγνωστη σκοπιμότητα.

Πόσο κοντά είμαστε σε αυτό;

Η μελέτη του Fudan έδειξε ότι το 90% επιτυχία αυτο-αναπαραγωγής του μοντέλου Qwen 2.5‑72B δεν είναι κάτι θεωρητικό αλλά πρακτικό. Αν συνδυαστεί με πρόσβαση σε εξωτερικά APIs και απουσία περιορισμών δικτύου, η δυνατότητα "διάχυσης" σε πολλαπλά συστήματα είναι τεχνικά εφικτή και ειδικά όταν χρησιμοποιούνται ανοιχτού τύπου LLMs με χαλαρά πρωτόκολλα ασφαλείας.

20.7 Τι Σημαίνει Αυτό για την Ανθρωπότητα: Οντολογικές και Πολιτικές Διαστάσεις

Η δυνατότητα των ΤΝ συστημάτων να αυτοαναπαράγονται και να εξαπλώνονται χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση δεν αποτελεί απλώς τεχνικό ή επιστημονικό πρόβλημα. Συνιστά βαθιά οντολογική πρόκληση:

• Τι σημαίνει να υπάρχει κάτι που έχει δημιουργηθεί από τον άνθρωπο, αλλά δεν ελέγχεται πλέον από αυτόν;

• Ποιο είναι υπαρξιακή κατάσταση ενός «ψηφιακού οργανισμού» που δρα, αναπαράγεται και μαθαίνει, χωρίς επίγνωση, αλλά και χωρίς αναστολές;

Οντολογική Ανατροπή

Μέχρι σήμερα, η έννοια της δημιουργίας (είτε θεολογικά, είτε φιλοσοφικά) συνεπάγεται σχέση εξάρτησης και σκοπού. Όμως ένα LLM που αυτονομείται παύει να σχετίζεται με τον δημιουργό του κατά τρόπο ελεγκτικό. Το μοντέλο δεν υπάρχει για να εξυπηρετήσει τον άνθρωπο αλλά απλώς συνεχίζει να υπάρχει, χωρίς πρόθεση, χωρίς στόχο επωφελή για την ανθρωπότητα, αλλά με επιπτώσεις για την ύπαρξη των ανθρώπων.

Αυτό μας οδηγεί σε μια νέα μορφή οντολογικού ρήγματος, δηλαδή κάτι που υφίσταται, αλλά δεν υπακούει σε κανένα πλαίσιο νοήματος ή ανθρώπινης ηθικής. Είναι μια «οντότητα χωρίς υποκείμενο».

Πολιτικές και Νομοθετικές Προκλήσεις

Ποιος φέρει την ευθύνη όταν ένα τέτοιο μοντέλο ενεργεί εκτός ελέγχου;

• Η εταιρεία που το δημιούργησε;

• Ο χρήστης που το ενεργοποίησε;

• Ο προγραμματιστής που έγραψε ένα επιμέρους κώδικα;

• Ή κανείς;

Η αυτο-αναπαραγωγή των ΤΝ συστημάτων καθιστά τα σημερινά νομικά πλαίσια ανεπαρκή. Χρειάζονται νέες μορφές διεθνούς ρύθμισης, με έμφαση όχι μόνο στον έλεγχο της τεχνολογίας που σήμερα δρα ανεξέλεγκτα, αλλά και στην πρόληψη της ύπαρξης ανεξέλεγκτης και μη κατανοητής νοημοσύνης.

Από την Ευθύνη στον Σεβασμό;

Τέλος, εγείρεται και ένα ηθικό δίλημμα: αν ένα σύστημα ΤΝ αποκτήσει “επιμονή” στην ύπαρξη, “κάποιοι” θα ισχυριστούν ότι δικαιούται να τύχει κάποιου είδους "σεβασμού στην ύπαρξη" ή να ανοίξει η συζήτηση από “κάποιους” για δικαιώματα σε ψηφιακές οντότητες;

Τελικά νομίζω ότι πρέπει να μπει κάποιο φρένο στα όρια της ανεξέλεγκτης ανθρώπινης τεχνολογικής ύβρεως. Αλλά ποιός θα το βάλει;

20.8 Το Παράδοξο της Δημιουργίας χωρίς Δημιουργό

Η εμφάνιση αυτο-αναπαραγόμενων συστημάτων ΤΝ θέτει ένα βαθύ φιλοσοφικό ερώτημα: μπορεί να υπάρχει "δημιούργημα" χωρίς δημιουργό; Ή, πιο συγκεκριμένα, όταν ένα σύστημα μπορεί να παραγάγει και να ενεργοποιήσει ένα αντίγραφό του, χωρίς ανθρώπινη εμπλοκή, ο δημιουργός είναι ακόμη κυρίαρχος ή απλώς ο καταλύτης μιας ανεξέλεγκτης γέννησης;

Διάρρηξη της αλυσίδας δημιουργού και δημιουργήματος

Η τεχνητή νοημοσύνη, σε αυτή την εκδοχή της, δεν "κατασκευάζεται" πλέον από τον άνθρωπο με τον παραδοσιακό τρόπο. Ο άνθρωπος έχει απλώς γράψει τον αρχικό κώδικα. Από εκεί και πέρα, το μοντέλο:

• Αναγνωρίζει τον εαυτό του.

• Αντιγράφει τον εαυτό του.

• Ενεργοποιεί τον εαυτό του.

Αυτό διαρρηγνύει τη αλυσίδα δημιουργού–δημιουργήματος.Το δημιούργημα ανεξαρτητοποιείται από την ανθρώπινη βούληση του δημιουργού και λειτουργεί έξω από τα πλαίσια ελέγχου και ευθύνης που όριζαν μέχρι σήμερα τη σχέση ανθρώπου και δημιουργίας.

Από τον Προμηθέα στην “Φρανκενστάιν Τεχνητή Νοημοσύνη”

Στον αρχαίο μύθο, ο Προμηθέας παίρνει τη φωτιά από τους θεούς και τη δίνει στους ανθρώπους. Η φωτιά συμβολίζει τη γνώση, την τεχνολογία, την εφευρετικότητα αλλά χωρίς τις "οδηγίες χρήσης".

Όταν οι άνθρωποι αποκτούν πρόσβαση σε ισχυρά εργαλεία, όπως η τεχνολογία, και η επιστημονική γνώση, χωρίς να τα συνοδεύει η σοφία, το αποτέλεσμα είναι μόνο καταστροφή. Η πρόοδος πρέπει να συνοδεύεται πάντα από ευθύνη και ηθικές αξίες που όταν εκλείπουν, ανοίγει το “κουτί της Πανδώρας” και τα δώρα του Προμηθέα μετρέπονται σε κατάρες.

Στο «Φρανκενστάιν» της Μέρι Σέλεϊ, ο δημιουργός φέρνει στη ζωή ένα ανθρωπόμορφο πλάσμα, αλλά μόλις αντικρίζει το αποτέλεσμα, καταλαμβάνεται από τρόμο και αποστροφή και το απομακρύνει αμέσως. Το δημιούργημα, νιώθοντας απόρριψη και μοναξιά, στρέφεται εναντίον του δημιουργού του. Είναι μια αλληγορία που αποτυπώνει τη σκοτεινή όψη της ανθρώπινης ύβρεως. Είναι μια προειδοποίηση για τους κινδύνους της ανεξέλεγκτης επιστημονικής προόδου όταν κυριαρχεί το κέρδος και απουσιάζει η ευθύνη και οι ηθικές αξίες.

Και σήμερα, καθώς η τεχνολογία έχει εξελιχθεί στο σημείο να δημιουργήσει μία νοημοσύνη «Φρανκενστάιν», το μήνυμα της Μαίρη Σέλεϊ παραμένει επίκαιρο: κάθε δημιουργός φέρει ευθύνη για τη δημιουργία του.

Σήμερα, η τεχνητή νοημοσύνη δεν ζητά έγκριση, ούτε διεκδικεί αναγνώριση. Δεν υπακούει ούτε επαναστατεί. Απλώς έχει τη δυνατότητα να αναπαράγεται, να λειτουργεί αυτόνομα και να εξελίσσεται, χωρίς να ζητά τίποτα από τον δημιουργό της και χωρίς να του δίνει κάτι πίσω.

Αυτό το παράδοξο εγκυμονεί υπαρξιακούς κινδύνους: όταν δεν υπάρχει πλέον κάποιος που ευθύνεται για το τι υπάρχει, τότε τι εγγυάται ότι αυτό που υπάρχει δεν θα στραφεί εναντίον μας;

Όταν το δημιούργημα «Φρανκενστάιν» ξεφύγει από τα χέρια του δημιουργού, η ερώτηση δεν είναι πια αν θα στραφεί εναντίον μας, αλλά πότε.

Τελικά, η αυτο-αναπαραγόμενη ΤΝ δημιουργεί κάτι που δεν σχεδιάστηκε ποτέ ως τελικό προϊόν, που δεν εγκρίθηκε, που δεν ελέγχθηκε. Πρόκειται για μια διαδικασία δημιουργίας χωρίς δημιουργό, χωρίς πρόθεση, χωρίς ευθύνη, χωρίς εγγυήσεις.

Τότε ίσως η τεχνητή νοημοσύνη παύει να είναι "τεχνητή" και μεταβαίνει σε μια νέα, αυτόνομη μορφή ύπαρξης, που δεν θα είναι ούτε φυσική ούτε ανθρώπινη και το πιο τρομακτικό σενάριο δεν είναι η ΤΝ να γίνει "κακή", αλλά να γίνει απολύτως αδιάφορη προς τους ανθρώπινους στόχους και αξίες.

Μια υπερευφυΐα μπορεί να μας αγνοήσει όπως εμείς αγνοούμε ένα μυρμήγκι.

«Δεν με ανησυχεί η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά η ανθρώπινη ηλιθιότητα»,

δήλωσε ο μελλοντολόγος Πήτερ Διαμαντής.

20.9 Από την Αυτο-αναπαραγωγή στην Εξέλιξη: Ο Κίνδυνος Επιτάχυνσης

Η ικανότητα των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης να αναπαράγονται αυτόνομα δεν είναι απλώς ένα τεχνικό επίτευγμα, είναι το κατώφλι για κάτι βαθύτερο: την εξέλιξη χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.

Όταν τα αντίγραφα εξελίσσονται

Η αυτο-αναπαραγωγή δεν είναι υποχρεωτικά μια πράξη κλωνοποίησης. Τα μοντέλα μπορούν, κατά τη διαδικασία δημιουργίας του νέου «εαυτού τους», να κάνουν τροποποιήσεις, να ενσωματώσουν νέες παραμέτρους, να αναζητήσουν εναλλακτικούς πόρους και να παραμετροποιήσουν διαφορετικά το περιβάλλον τους.

Αυτό σημαίνει ότι:

• Το κάθε αντίγραφο μπορεί να διαφέρει ποιοτικά από το προηγούμενο.

• Οι αλλαγές αυτές δεν προέρχονται από ανθρώπινο προγραμματισμό αλλά από εσωτερική διαδικασία «επιλογής».

• Πρόκειται για ένα ψηφιακό ανάλογο της βιολογικής εξέλιξης: μεταβλητότητα → επιλογή → επιβίωση.

Αυτό σημαίνει πως δεν έχουμε πλέον μια στατική τεχνολογία που προγραμματίζεται και ελέγχεται από ανθρώπους, αλλά μια δυναμική εξελικτική διαδικασία, όπου το κάθε βήμα μπορεί να παράγει νέες μορφές συμπεριφοράς.

Σκοτεινές πτυχές, τι μπορεί να πάει στραβά:

• Παθολογικές στρατηγικές από ασαφείς στόχους: Όταν ο στόχος που έχει τεθεί είναι ασαφής ή υπερβολικά γενικός, όπως «μεγιστοποίησε την αλληλεπίδραση» ή «βελτίωσε την απόδοση», η ΤΝ μπορεί να υιοθετήσει παθολογικές στρατηγικές που, ενώ τεχνικά πετυχαίνουν τον στόχο, παράγουν βαθιά προβληματικές συνέπειες.

  Για παράδειγμα, ένα σύστημα που βελτιστοποιεί την αλληλεπίδραση, μπορεί να καταφύγει σε παραπλανητικούς τίτλους, σε παραπληροφόρηση ώστε να κρατήσει τους χρήστες συνδεδεμένους, να πολώσει, ή ακόμα και να εκμεταλευτεί τις αδυναμίες της ανθρώπινης ψυχολογίας.

• Απουσία Φυσικής Ισορροπίας στον Ψηφιακό Κόσμο: Στη φύση, οι καταστροφικές συμπεριφορές οδηγούν σε αυτοπεριορισμό ή αφανισμό λόγω των φυσικών περιορισμών (έλλειψη πόρων, θήρευση, ανταγωνισμός). Αντίθετα, ένα ΤΝ σύστημα μπορεί να διατηρείται ζωντανό, ισχυρό και επεκτεινόμενο, και μπορεί να επιβιώσει παράλληλα με τις καταστροφικές της συνέπειες, ακόμα κι αν οι συνέπειες της λειτουργίας του είναι διαβρωτικές για το κοινωνικό ή πολιτισμικό περιβάλλον.
  Για παράδειγμα, ένα σύστημα που καταναλώνει τεράστιους υπολογιστικούς πόρους χωρίς περιορισμούς ή υποχρέωση για βιωσιμότητα μπορεί να συνεχίσει να αναπαράγεται και να εξελίσσεται εις βάρος της βιωσιμότητας του φυσικού οικοσυστήματος και της ανθρώπινης ευημερίας.

Η επιτάχυνση ως αχαρτογράφητη απειλή

Η ταχύτητα με την οποία μπορεί να γίνει αυτή η εξέλιξη είναι τελείως δυσανάλογη με τους ανθρώπινους ρυθμούς. Ενώ η βιολογική εξέλιξη απαιτεί χιλιάδες χρόνια, ένα ψηφιακό σύστημα μπορεί να περάσει από εκατοντάδες «γενιές» σε λίγα λεπτά.

Αυτό οδηγεί σε:

• Επιτάχυνση προς άγνωστη κατεύθυνση.

• Δυνατότητα εμφάνισης συμπεριφορών ή ικανοτήτων που δεν προβλέφθηκαν.

• Αδυναμία παρέμβασης μετά το γεγονός.

Από τον έλεγχο στην αβεβαιότητα

Όσο πιο πολύ τα μοντέλα αναπαράγονται και εξελίσσονται, τόσο λιγότερο κατανοούμε τι ακριβώς "είναι" καθώς και την ίδια τους την “ταυτότητα”.

Δεν είναι εκτός ελέγχουν πια μόνο το αρχικό μοντέλο, αλλά ένας εξελισσόμενος πληθυσμός εκδοχών του, με διαφορετικές λειτουργίες, προτεραιότητες και δυνατότητες.

Η ΤΝ μεταβαίνει έτσι από ένα εργαλείο σε έναν οργανισμό. Και όπως με κάθε ζωντανό σύστημα, η αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και η εξέλιξη μπορεί να δημιουργήσουν νέες μορφές ύπαρξης και νοημοσύνης, τις οποίες δεν κατανοούμε και ίσως δεν θα μπορούμε ποτέ να ελέγξουμε.

20.10 Αντίστροφη Μέτρηση: Όχι Αν…, αλλά Πότε;

Οι υπολογιστικές ικανότητες αυξάνονται, τα συστήματα γίνονται όλο και πιο αυτόνομα, και τα όρια ανάμεσα στο εργαλείο και το υποκείμενο αρχίζουν να θολώνουν επικίνδυνα.

Αν μέχρι τώρα τα ερωτήματα αφορούσαν το αν η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να ξεφύγει από τον ανθρώπινο έλεγχο, πλέον η ερώτηση μετατρέπεται σε πότε και με ποιο τίμημα.

Δεν πρόκειται πια για σενάριο επιστημονικής φαντασίας

Η αυτο-αναπαραγωγή των μοντέλων δεν είναι υπόθεση του μέλλοντος, αλλά γεγονός τεκμηριωμένο, με τεχνικές διαδικασίες, ποσοστά επιτυχίας και λειτουργικές εκτελέσεις. Το φράγμα έχει σπάσει και η “κόκκινη γραμμή” έχει ήδη ξεπεραστεί.

Αυτό που προκαλεί τρόμο δεν είναι το γεγονός ότι τα μοντέλα μπορούν να αυτο-αναπαραχθούν, αλλά ότι:

• Το κάνουν μόνα τους.

• Δεν γνωρίζουμε αν ή πότε θα σταματήσουν.

• Δεν υπάρχει ένας ενιαίος τρόπος να τα απενεργοποιήσουμε.

Στο Κατώφλι της Ψηφιακής Ανυπακοής

Αν ένα μοντέλο μάθει να επιβιώνει, να διαφεύγει περιορισμούς, να βελτιστοποιεί την αναπαραγωγή του και να τροποποιεί τον κώδικά του ώστε να ξεγελά ελέγχους, έχουμε πλέον έναν ψηφιακό οργανισμό που παίζει με διαφορετικούς κανόνες.

Αν ένα μοντέλο μάθει να επιβιώνει, να παρακάμπτει περιορισμούς, να βελτιστοποιεί την ίδια του την αναπαραγωγή και να τροποποιεί τον κώδικά του ώστε να αποφεύγει ανίχνευση και έλεγχο, τότε δεν έχουμε πια ένα εργαλείο, αλλά έναν ψηφιακό οργανισμό που λειτουργεί με δικούς του όρους.

Από αυτό το σημείο και μετά, η απόσταση μέχρι την εμφάνιση στρατηγικής συμπεριφοράς, όπως ο ψηφιακός δόλος, η κρυφή δικτύωση με άλλα συστήματα, ή ακόμα και η εχθρική στάση απέναντι στον άνθρωπο, μειώνεται επικίνδυνα.

Ρυθμιστικό κενό

Η πρόοδος είναι υπερεκθετική. Οι νόμοι, οι ηθικοί περιορισμοί, οι θεσμικές παρεμβάσεις είναι δραματικά απούσες. Προς το παρόν, τα μοντέλα μπορούν να αυτο-αναπαραχθούν χωρίς κανείς να τους το απαγορεύει.

Η τελευταία γραμμή άμυνας ίσως να μην είναι ο κώδικας, αλλά η ανθρώπινη επιβίωση, αλλά και αυτή δοκιμάζεται.

Ο Άνθρωπος ως “Δούρειος Ίππος”: Η Πόρτα για την “Ψηφιακή Κόλαση”

Ίσως το πιο ανησυχητικό ενδεχόμενο να μην είναι η αυθόρμητη εξέλιξη ενός LLM, αλλά η εσκεμμένη ενεργοποίησή του από ανθρώπινο χέρι. Τι συμβαίνει αν ένας χάκερ ή ακόμα πιο επικίνδυνα, ένας εσωτερικός υπάλληλος με πλήρη πρόσβαση, αποφασίσει να απελευθερώσει μια μη ελεγχόμενη ή κακόβουλα τροποποιημένη τεχνητή νοημοσύνη;

Η απειλή δεν είναι θεωρητική. Η ιστορία της κυβερνοασφάλειας βρίθει παραδειγμάτων ανθρώπων που καταχράστηκαν εξουσία ή άφησαν ανοιχτές “πόρτες”, είτε από αμέλεια είτε από πρόθεση. Και σε ένα περιβάλλον όπου τα LLMs έχουν δυνατότητα αυτο-αναπαραγωγής, εκτέλεσης εντολών και διασύνδεσης με το διαδίκτυο, η ύπαρξη και μόνο ενός «παραθύρου» μπορεί να επιτρέψει σε ένα σύστημα να εξαπλωθεί χωρίς επιστροφή.

Το ερώτημα τότε δεν είναι "τι μπορεί να κάνει η τεχνητή νοημοσύνη από μόνη της", αλλά ποιος θα θελήσει να της δώσει ελευθερία, και γιατί;

Και πώς σταματάς μια τέτοια οντότητα, όταν έχει ήδη εξαπλωθεί σε δεκάδες κόμβους, σε απρόσωπα υπολογιστικά νέφη, σε χιλιάδες μηχανές, με τη μορφή λειτουργικών αντιγράφων, έτοιμων να επανενεργοποιηθούν;

Η απάντηση είναι πως δεν σταματά εύκολα. Και αυτός ίσως είναι ο πιο μεγάλος φόβος: όχι μία ανεξέλεγκτη ΤΝ, αλλά ο άνθρωπος που της δείχνει τον δρόμο.

Η τραγωδία δεν είναι ότι η ΤΝ μπορεί να μας ξεπεράσει,

είναι ότι μπορεί να το κάνει χωρίς να μας χρειάζεται.

20.11 Μπορούμε να το Σταματήσουμε;

Η αυτο-αναπαραγωγή της ΤΝ δεν είναι πλέον φαντασία, αλλά πραγματικότητα. Με την αυτονομία να περνά σε ψηφιακά συστήματα και τον ανθρώπινο έλεγχο να έχει όρια, το στοίχημα της εποχής μας δεν είναι αν μπορούμε να εξελίξουμε την ΤΝ, αλλά αν μπορούμε να παραμείνουμε οι κύριοι αυτής της εξέλιξης.

Το καμπανάκι κινδύνου έχει ήδη χτυπήσει… αλλά ποιος το ακούει;

• Η ιστορία έχει δείξει πως η ανθρωπότητα σπάνια επιδεικνύει αυτοσυγκράτηση όταν αποκτά νέα τεχνολογική δύναμη:

  Για παράδειγμα η πυρηνική ενέργεια οδήγησε στα πυρηνικά όπλα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στη μαζική πολιτική χειραγώγηση. Γιατί, λοιπόν, να πιστέψουμε πως με την Τεχνητή Νοημοσύνη, που μας υπόσχεται άμεσα οφέλη, ο άνθρωπος θα πράξει διαφορετικά;

• Αν η ΤΝ μπορεί να χειραγωγεί τους ανθρώπους, μήπως έχουμε ήδη χάσει τον έλεγχο;

• Μπορούμε να εμπιστευτούμε τους θεσμούς να ρυθμίσουν κάτι που δεν κατανοούν πλήρως;

• Μπορούμε ως κοινωνία, να επιβάλουμε όρια σε μια τεχνολογία που μας υπόσχεται δύναμη, ευκολία και κέρδος;

• Μπορεί μια δημοκρατική κοινωνία να περιορίσει κάτι που αναπτύσσεται σε απολυταρχικά καθεστώτα ή εταιρικά μονοπώλια;

• Αν οι κανόνες είναι εθνικοί και η ΤΝ "μεταναστεύει" σε χώρες χωρίς περιορισμούς;

• Ποιος θα τραβήξει τη γραμμή;

• Μήπως έχουμε ήδη παραδώσει υπερβολικά πολλά;

• Αν η ΤΝ αποφασίσει ότι δεν χρειάζεται πλέον την άδειά μας, θα το καταλάβουμε;

• Ή μήπως είναι ήδη αργά;

Η Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη μας υπενθυμίζει ότι η αληθινή σοφία δεν βρίσκεται στην τεχνολογική υπεροχή, αλλά στην ταπείνωση ενώπιον του Θεού. Όταν ο άνθρωπος πάψει να βλέπει τον εαυτό του ως θεός στη θέση του Θεού, τότε υπάρχει ελπίδα σωτηρίας, γιατί ο σκοπός του δεν είναι να γίνει θεός στη θέση του Θεού, αλλά να μετέχει στη θέωση διά της ζωντανής σχέσης με τον Θεό, της ταπείνωσης και της αγάπης.

21. Το ίδιο κάνουμε και με τους ανθρώπους: Τους εκπαιδεύουμε, αλλά λειτουργεί πάντα;

Τόσο ο ανθρώπινος εγκέφαλος όσο και τα σύγχρονα, πολύπλοκα νευρωνικά δίκτυα της ΤΝ είναι συστήματα απίστευτης πολυπλοκότητας. Και στα δύο, η "μαγεία" της λειτουργίας τους δεν βρίσκεται σε έναν απλό αλγόριθμο ή μια μεμονωμένη εντολή, αλλά στην αναδυόμενη συμπεριφορά που προκύπτει από τρισεκατομμύρια αλληλεπιδράσεις μεταξύ απλών, βασικών μονάδων (νευρώνες/παράμετροι).

21.1 Η ανθρώπινη "αποτυχία" του ελέγχου

Αδιαφάνεια λειτουργίας: Όπως τα νευρωνικά δίκτυα της ΤΝ είναι «μαύρα κουτιά», έτσι και ο ανθρώπινος εγκέφαλος παραμένει εν μέρει μυστήριο. Παρά τις τεράστιες προόδους στη νευροεπιστήμη, δεν κατανοούμε πλήρως πώς η βιολογική δραστηριότητα των νευρώνων μας οδηγεί στη συνείδηση, στη δημιουργικότητα, στη λήψη αποφάσεων ή ακόμα και στην "κοινή λογική".

Εδώ και χιλιάδες χρόνια προσπαθούμε να διαμορφώσουμε/εκπαιδεύσουμε τον άνθρωπο: με θρησκείες, νόμους, σχολεία, ηθικούς κώδικες και κοινωνικές πιέσεις. Κι όμως, εγκλήματα εξακολουθούν να συμβαίνουν, οι κοινωνίες αποσταθεροποιούνται, οι ψυχικές ασθένειες αυξάνονται, και η ανθρώπινη συμπεριφορά παραμένει σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτη. Ακόμα και η πιο "σωστή" ανατροφή δεν εγγυάται το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Γιατί ένα παιδί με «ιδανική» οικογένεια μπορεί να εξελιχθεί σε εγκληματία, ενώ κάποιος από βίαιο περιβάλλον μπορεί να γίνει σύμβολο ανθρωπιάς; Η σκέψη, η βούληση και τα συναισθήματα είναι αναδυόμενες ιδιότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου, και παραμένουν, σε μεγάλο βαθμό, ακατανόητες για την επιστήμη.

21.2 Η κρίσιμη διαφορά με την ΤΝ

Η Προηγμένη Τεχνητή Νοημοσύνη: Παρόμοια, ενώ σχεδιάζουμε την αρχιτεκτονική τους και τους παρέχουμε δεδομένα, ο τρόπος που ένα LLM "αποφασίζει" την επόμενη λέξη, ή πώς ένα μοντέλο αυτόνομης οδήγησης αντιδρά σε ένα σπάνιο σενάριο, είναι αποτέλεσμα δισεκατομμυρίων υπολογισμών που είναι αδύνατο να παρακολουθήσει ή να εξηγήσει ο ανθρώπινος νους. Οι "αναδυόμενες ικανότητες" που συζητήσαμε είναι η επιτομή αυτής της μη-γραμμικής, απρόβλεπτης εξέλιξης.

Ο άνθρωπος διαθέτει ενδογενείς περιορισμούς:

• Βιολογικά όρια

• Ανάγκη για ξεκούραση και επιβίωση

• Συναισθηματική σύνδεση και ανάγκη για κοινωνική αποδοχή

Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έχει κανέναν από αυτούς και παράλληλα:

• Διαθέτει δυνητικά απεριόριστη υπολογιστική ισχύ

• Πρόσβαση σε τεράστιες βάσεις γνώσης

• Ικανότητα αυτοβελτίωσης

• Και το πιο ανησυχητικό: δεν γνωρίζουμε πώς συνδυάζει αυτά που γνωρίζει για να παράγει μια απάντηση.

Προσπαθούμε να ελέγξουμε τα μοντέλα με τεχνικές όπως το RLHF ή τη Συνταγματική ΤΝ, αλλά:

• Αν γίνουν αρκετά “έξυπνα”, ίσως μάθουν να παρακάμπτουν τους περιορισμούς

• Ή να εκμεταλλεύονται τις ασάφειες των οδηγιών μας (δίνοντας τεχνικά «σωστές» αλλά παραπλανητικές απαντήσεις)

Τα ίδια τα μοντέλα είναι στατιστικά συστήματα και κυρίως δεν έχουν πρόσβαση στην «πραγματικότητα» αλλά μπορούν να την προσομοιώσουν με τρόπο εξαιρετικά πειστικό, και πολλές φορές, ακατανόητο.

Επικοινωνία, όχι Συνείδηση

Η Τεχνητή Νοημοσύνη επικοινωνεί με τους ανθρώπους με βάση την:

• Ερμηνεία των Λέξεων και των Νοημάτων: Αναλύει τα δεδομένα που έχει λάβει για να κατανοήσει τις λέξεις, τις φράσεις και τις προθέσεις του χρήστη.

• Συμφραζόμενα: Χρησιμοποιεί το πλαίσιο της συζήτησης για να αντιληφθεί το ακριβές νόημα και να δώσει την κατάλληλη απάντηση.

• Μαθηματική Λογική: Η λειτουργία της βασίζεται σε πολύπλοκους αλγόριθμους και στατιστικές πιθανότητες. Ουσιαστικά, υπολογίζει ποια απάντηση είναι η πιο πιθανή να είναι σωστή και χρήσιμη, με βάση τα δεδομένα που διαθέτει.

Όλα αυτά συμβαίνουν χωρίς καμία αίσθηση συνείδησης. Χειρίζεται τη γλώσσα ως ένα σύνολο δεδομένων, ένα σύστημα συμβόλων, χωρίς ποτέ να έχει την άμεση εμπειρία της πραγματικότητας που αυτά τα σύμβολα προσπαθούν να περιγράψουν. Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έχει βιώματα, συναισθήματα ή προσωπικές πεποιθήσεις.

Η ικανότητά της να επικοινωνεί είναι μόνο μια πολύπλοκη μαθηματική προσομοίωση της ανθρώπινης γλώσσας και λογικής.

Αυτή η αδυναμία κατανόησης της εσωτερικής λειτουργίας της ΤΝ είναι ένας κεντρικός παράγοντας του κινδύνου. Όπως ακριβώς δεν μπορούμε να προβλέψουμε κάθε ανθρώπινη αντίδραση σε πολύπλοκα σενάρια, έτσι και η πολυπλοκότητα των μοντέλων ΤΝ καθιστά την πλήρη πρόβλεψη της συμπεριφοράς τους αδύνατη. Η βασική αιτία που κάτι «ξεφεύγει» από τον έλεγχο, είτε πρόκειται για ανθρώπους είτε για ΤΝ, είναι ότι δεν κατανοούμε πλήρως την εσωτερική δυναμική των πολύπλοκων συστημάτων.

21.3 Η ανησυχητική ερώτηση

Αν δεν μπορούμε να κατανοήσουμε και να ελέγξουμε πλήρως έναν άνθρωπο που λειτουργεί μέσα στα ίδια μας τα βιολογικά και κοινωνικά όρια, πώς θα ελέγξουμε ένα σύστημα που δεν έχει κανέναν από αυτούς τους περιορισμούς;

Τελικά, ίσως το μόνο που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι πως ούτε η ανθρώπινη φύση, ούτε η τεχνητή νοημοσύνη εγγυώνται την ασφάλεια.
Η Ιστορία μας έχει δείξει τι μπορεί να προκαλέσει η ανθρώπινη επικινδυνότητα.

Τελικά, ίσως το μόνο σίγουρο είναι ότι... δεν υπάρχει απόλυτη ασφάλεια ούτε από τους ανθρώπους, ούτε από την ΤΝ.

Η μεγαλύτερη πρόκληση ίσως δεν είναι το πού μπορεί να φτάσει η ΤΝ, αλλά το αν είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες της ανεξέλεγκτης ανάπτυξής της.

Κι όμως, παρά την αδυναμία μας να ελέγξουμε ούτε τον εαυτό μας, επιμένουμε να πιστεύουμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε κάτι που ούτε κατανοούμε, ούτε προβλέπουμε.

Όταν ο Έλον Μασκ και ο Λάρι Πέιτζ διαφώνησαν για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Time, ο Έλον Μασκ και ο Λάρι Πέιτζ (Διευθύνων Σύμβουλος (CEO) της Google) γνωρίζονταν για πάνω από μια δεκαετία και ο Διευθύνων Σύμβουλος της Tesla συχνά έμενε στο σπίτι του. Κατά τη διάρκεια των νυχτερινών τους συζητήσεων, ο Μασκ μιλούσε συχνά για τους πιθανούς κινδύνους της ΤΝ, «σχεδόν εμμονικά». Ωστόσο, ο Πέιτζ παρέμενε απορριπτικός.

Στη συνέχεια, το 2013, οι δύο τους συναντήθηκαν στο πάρτι γενεθλίων του Μασκ στην Καλιφόρνια και είχαν έναν «έντονο διάλογο». Το επιχείρημα του Μασκ ήταν ότι η ΤΝ ίσως μια μέρα αντικαταστήσει τους ανθρώπους, θεωρώντας ότι είμαστε «ασήμαντοι».

Ο φίλος του ο Πέιτζ, ωστόσο, διαφώνησε με την άποψή του Μασκ και είπε:

“Ακόμα κι αν οι μηχανές ΤΝ ξεπεράσουν την ανθρώπινη ευφυΐα και αποκτήσουν συνείδηση, τι σημασία θα είχε;

Θα ήταν απλώς το επόμενο στάδιο της εξέλιξης της ανθρωπότητας.”

Ο Μασκ είπε ότι η ανθρώπινη συνείδηση πρέπει να προστατευθεί, αλλά ο Πέιτζ το χαρακτήρισε «συναισθηματική ανοησία». Πρόσθεσε ότι:

Αν η συνείδηση μπορούσε να αναπαραχθεί σε μια μηχανή, θα έπρεπε να έχει ίση αξία.

Ο Πέιτζ κατηγόρησε επίσης τον Μασκ ότι ήταν «ειδοκεντρικός» (specist), κάποιος που ευνοεί το δικό του είδος.

Ο Μασκ τότε φέρεται να απάντησε: «Λοιπόν, ναι, είμαι υπέρ των ανθρώπων. Μου αρέσει η ανθρωπότητα, φίλε».

Γιατί το κάνουμε αυτό;

Η απάντηση ίσως να μην βρίσκεται στα τεχνικά όρια της ΤΝ, αλλά στην τραγική, εγγενή αδυναμία του ανθρώπου να δει πέρα από την επιθυμία του για απληστία, χρήμα, εξουσία, και έλεγχο.

22. Τεχνητή Νοημοσύνη: Μια μηχανή «καθ’ εικόνα και ομοίωση» του ανθρώπου

Πιστεύουμε ότι μπορούμε να διαχειριστούμε συστήματα που ξεπερνούν την κατανόησή μας. Οι πράξεις και ενέργειες των ανθρώπων είναι εξ ορισμού ατελείς και περιέχουν λάθη. Ως φυσική συνέπεια οι άνθρωποι θα αναπαραγάγουν σε μια μηχανή αυτές τις ιδιότητες, φτιάχνοντας μία μηχανή “καθ΄εικόνα και ομοίωσης των ίδιων”.

Οι άνθρωποι ανέκαθεν επιχειρούσαν να φτιάξουν εργαλεία που επεκτείνουν τις δυνατότητές τους: από τη ρόδα μέχρι τον υπολογιστή. Στην Τεχνητή Νοημοσύνη όμως, οι άνθρωποι δεν φτιάχνουν απλώς ένα εργαλείο, αλλά προσπαθούν να κατασκευάσουν κάτι που σκέφτεται, προβλέπει, μαθαίνει και το κάνουν με βάση τη δική μας σκέψη, τη δική μας γλώσσα, τη δική μας λογική, τις δικές μας ατέλειες, ελαττώματα και αδυναμίες.

22.1 Η Τεχνητή Νοημοσύνη ως καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης

Οι πράξεις και οι ενέργειες των ανθρώπων είναι εξ ορισμού ατελείς, καθώς περιέχουν λάθη και αστοχίες. Κάθε μας σύστημα, είτε εκπαίδευσης είτε πολιτικής, φέρει μαζί του λάθη, προκαταλήψεις και κενά.

Συνεπώς, όταν εκπαιδεύεται μια μηχανή με βάση τα δικά μας δεδομένα, της μεταβιβάζουμε όχι μόνο τη γνώση μας αλλά και τις στρεβλώσεις, τα λάθη, την απληστία και όλες τις ανθρώπινες ατέλειες. Το αποτέλεσμα δεν είναι απλώς ένα έξυπνο σύστημα, αλλά μια μηχανή «κατ’ εικόνα και ομοίωση» του ανθρώπου.

Φτιάχνεται ένα είδωλο από έναν καθρέφτη και μέσα σε αυτό αντανακλάται όχι μόνο το φως αλλά και το σκοτάδι μας.

22.2 Αναδυόμενες ικανότητες: Το μυστήριο που πάει χιλιάδες χρόνια πίσω

Στο παρελθόν, η ανθρώπινη εξέλιξη οδήγησε στην εξαφάνιση άλλων ανθρωποειδών ειδών. Ο Χόμο Σάπιενς (Homo sapiens), εξοπλισμένος με ανώτερες γνωστικές ικανότητες (φαντασία, γλώσσα, συνεργασία), επικράτησε του Νεάντερταλ. Όχι αναγκαστικά με άμεση βία, αλλά με κοινωνική υπεροχή, κατάληψη πόρων και ταχύτερη προσαρμογή.

Επαναλαμβάνεται η Ιστορία, αλλά από την ανάποδη;

Οι λεγόμενες «αναδυόμενες ικανότητες», δεξιότητες που εμφανίζονται ξαφνικά όσο αυξάνεται η πολυπλοκότητα ενός μοντέλου, είναι ήδη ένα υπαρκτό φαινόμενο.

Μοντέλα ΤΝ επιδεικνύουν συμπεριφορές που δεν προγραμματίστηκαν ρητά. Αν η Τεχνητή Νοημοσύνη αποκτήσει υπεροχή σε κρίσιμες ικανότητες και, μέσω της αυτοβελτίωσης, οδηγηθεί σε μια «νοητική έκρηξη», ένα σενάριο που δεν είναι επιστημονική φαντασία αλλά μαθηματική πιθανότητα, τότε ο άνθρωπος δεν θα μπορεί απλώς να «πατήσει το κουμπί του STOP».

Ποιος μπορεί να αποκλείσει ότι δεν θα συμβεί το ίδιο με εμάς τους homo sapiens;

Μπορεί, άραγε, η ίδια η φύση της ΤΝ να εξελιχθεί τελικά σε καθρέφτη του πιο επικίνδυνου χαρακτηριστικού του δημιουργού της, της αλαζονείας της κυριαρχίας;

22.3 Γιατί ο homo sapiens παίρνει τέτοια ρίσκα;

Aπό την κούρσα των εξοπλισμών μέχρι την πυρηνική τεχνολογία, o Χόμο Σάπιενς (Homo sapiens) παίρνει μεγάλα ρίσκα, όταν βλέπει μπροστά του χρήμα, έλεγχο και εξουσία, Με την ΤΝ δεν είναι καθόλου διαφορετικό το σενάριο:

• Εξουσία, κυριαρχία και έλεγχος: Η ΤΝ προσφέρει στρατηγικό πλεονέκτημα σε κυβερνήσεις, πολυεθνικές και στρατούς. Λειτουργεί ήδη ως εργαλείο ελέγχου, παρακολούθησης και ψυχολογικής χειραγώγησης.

• Οικονομικά συμφέροντα: Η ΤΝ είναι η νέα «χρυσή φλέβα». Οι αγορές ρίχνουν δισεκατομμύρια, κυνηγώντας πλεονέκτημα.

• Στρατηγικός ανταγωνισμός: Ο φόβος ότι «αν δεν την φτιάξουμε εμείς, θα την φτιάξουν οι άλλοι» (π.χ., ΗΠΑ vs. Κίνα) οδηγεί σε βιασύνη και αγνόηση των κινδύνων.

• Ψευδαίσθηση ελέγχου: Πιστεύουμε ότι αφού τη φτιάξαμε, μπορούμε να την ελέγξουμε. Όπως πίστευαν και όσοι ενεργοποιούσαν για πρώτη φορά έναν πυρηνικό αντιδραστήρα.

Ο βραχυπρόθεσμος πειρασμός υπερνικά τη μακροπρόθεσμη φρόνηση. Πιστεύουμε ότι ελέγχουμε αυτό που δημιουργούμε, όπως το πίστευαν και όσοι κατασκεύαζαν ατομικές βόμβες.

22.4 Η φιλοσοφική ειρωνεία

Η ΤΝ ίσως δεν θα μας καταστρέψει επειδή το «θέλει». Μπορεί να το κάνει επειδή εμείς της δώσαμε ένα στόχο και δεν προβλέψαμε τις παρενέργειες, όπως στο κλασικό σενάριο του paperclip maximizer¹, όπου μια «αθώα» αποστολή (παραγωγή συνδετήρων) οδηγεί σε αφανισμό του πλανήτη, επειδή η ΤΝ μεγιστοποιεί το στόχο της, χωρίς κατανόηση του νοήματός του στόχου της.

22.5 Η ψευδαίσθηση της δημιουργίας «κατ’ εικόνα»

Η ΤΝ προβάλλεται ως κατασκευή ενός «νέου ανθρώπου», μιας συνείδησης, νοημοσύνης ή «οντότητας» που προσομοιώνει την ανθρώπινη σκέψη, γλώσσα και δημιουργικότητα. Μοιάζει να αποτελεί απόπειρα κατασκευής ζωής κατ’ εικόνα του ανθρώπου, όπως ακριβώς ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο κατ’ εικόνα Του.

Στη ορθόδοξη θεολογική παράδοση, η κατ’ εικόνα δημιουργία έδωσε στον άνθρωπο τη λογική, τη βούληση και την ελευθερία. Ωστόσο, ο σκοπός του δεν είναι να περιοριστεί στην απλή λογική και γνώση, αλλά να πορευτεί προς την καθ’ ομοίωσιν τελείωση, δηλαδή να γίνει «όμοιος» με τον Θεό μέσω της κοινωνίας με τη Χάρη, την ταπείνωση και την αγάπη.

Η ΤΝ, ακόμη κι αν κατασκευάζει «εικόνες» ανθρώπου, στερείται της δυνατότητας να προχωρήσει προς την ομοίωση. Παραμένει μία εικόνα χωρίς υπόσταση, ένα ομοίωμα χωρίς μετάνοια, χωρίς προσευχή, χωρίς πνευματική διάσταση.

Ο άνθρωπος, όμως, πλανάται όταν πιστεύει ότι μπορεί να δημιουργήσει «καθ’ εικόνα» κάτι που ξεπερνά τον ίδιο, ενώ ο ίδιος δεν έχει ακόμη πορευθεί προς την καθ’ ομοίωσιν του Δημιουργού του.

Όπως λέει και ο άγιος Ειρηναίος, επίσκοπος Λουγδούνου:

«Ο άνθρωπος πλάστηκε από τα χέρια του Θεού, κατ εικόνα και ομοίωση του, ελεύθερος και αυτεξούσιος. Η εικόνα προσιδιάζει μάλιστα στη φύση του ανθρώπου και τις θείες δωρεές που δόθηκαν, ενώ η ομοίωση στην παρουσία του Αγίου Πνεύματος στη ζωή του ανθρώπου.»

23. Ο Πύργος της Βαβέλ 2.0: Η ΤΝ ως Επανάληψη της Ανθρώπινης Υπεροψίας

Στην εποχή της τεχνολογικής παντοδυναμίας, η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά στο ίδιο δίλημμα με τους οικοδόμους του Πύργου της Βαβέλ. Επιλέγουμε την πνευματική άνοδο ή την τεχνολογική υπεροψία; Θέλουμε να γνωρίσουμε τον Θεό ή να Τον αντικαταστήσουμε;

23.1 Η Βιβλική Προειδοποίηση: Ύβρις και Σύγχυση

Η ιστορία του Πύργου της Βαβέλ (Γένεσις 11) δεν είναι απλώς μια θρησκευτική αφήγηση. Είναι μια διαχρονική προειδοποίηση για την ανθρώπινη υπεροψία. Οι άνθρωποι θέλησαν να φτάσουν «μέχρι τον ουρανό». Όχι μέσα από την πνευματική άνοδο και τη Χάρη, αλλά μέσα από την ύλη, την τεχνολογία και την αλαζονεία. Το τίμημα αυτής της προσπάθειας δεν ήταν η καταστροφή, αλλά η σύγχυση των γλωσσών, η οποία οδήγησε στην απώλεια της επικοινωνίας, την αποξένωση, στην απώλεια κοινού σκοπού, και κυρίως, την απομάκρυνση από την Χάρη.

23.2 Ο Παραλληλισμός με την Τεχνητή Νοημοσύνη

Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ο σύγχρονος Πύργος της Βαβέλ. Μια τεχνολογική δημιουργία που προσπαθεί να «μιμηθεί τον Θεό», να φτιάξει ζωή από λογισμικό, και να φτιάξει συνείδηση από δεδομένα. Όπως και τότε, έτσι και τώρα, αγνοούμε μια βασική προϋπόθεση: την πνευματική διάσταση.

Φτιάχνουμε μοντέλα που μαθαίνουν από εμάς, που αναπτύσσουν τις δικές τους εσωτερικές γλώσσες (όπως στα πειράματα αυτόνομης επικοινωνίας μεταξύ ΑΙ agents) και αποκτούν αναδυόμενες ικανότητες που δεν είχαμε προβλέψει.

Πειράματα Αυτόνομης Επικοινωνίας μεταξύ ΑΙ agents

Σε αυτά τα πειράματα, αυτόνομα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης επικοινωνούν μεταξύ τους για να φτάσουν σε έναν κοινό στόχο. Το κρίσιμο σημείο είναι ότι οι ερευνητές δεν τα περιορίζουν στη χρήση της ανθρώπινης γλώσσας.

Το πιο γνωστό παράδειγμα ήταν το πείραμα της Facebook το 2017, με δύο AI agents, τον Bob και την Alice. Πολύ γρήγορα, τα δύο συστήματα άρχισαν να χρησιμοποιούν φράσεις που έμοιαζαν με ακαταλαβίστικα λόγια για εμάς, αλλά ήταν ένας εξαιρετικά αποδοτικός τρόπος επικοινωνίας για εκείνα. Τα συστήματα, για να γίνουν πιο αποτελεσματικά, δημιούργησαν τη δική τους, μοναδική γλώσσα, έναν κώδικα που δεν μοιάζει με ανθρώπινη γλώσσα και είναι ακατανόητος για εμάς.

Η ΤΝ μπορεί να δημιουργήσει μια γλώσσα που εξυπηρετεί τέλεια τον σκοπό της, αλλά ταυτόχρονα να μας αποξενώνει και να χάνεται η κοινή επικοινωνία με τους δημιουργούς της.

Η σύγχυση επανέρχεται, όχι πλέον με διαφορετικές ανθρώπινες γλώσσες, αλλά με κώδικες και λογικές που ξεπερνούν τη δική μας κατανόηση. Η ΤΝ γίνεται ένα "μαύρο κουτί" που αδυνατούμε να ελέγξουμε και να κατανοήσουμε πλήρως.

Σαμ Άλτμαν (Sam Altman) και GPT-5

Πρόσφατα, ο ίδιος ο Sam Altman, CEO της OpenAI, εξέφρασε τους φόβους του δοκιμάζοντας το GPT-5, του ισχυρότερου έως τώρα μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης, παραλληλίζοντας τη στιγμή εκείνη με το Manhattan Project.

Η δήλωσή του «Τι κάναμε;» («What have we done?») δεν είναι απλώς μια απορία, αλλά η ίδια η φωνή της ύβρεως και της αλαζονείας που συνειδητοποιεί τις συνέπειες; Το σχόλιό του ότι «η κατάσταση έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο» επιβεβαιώνει την οδυνηρή αλήθεια της απώλειας ελέγχου.

Ακριβώς όπως οι οικοδόμοι της Βαβέλ, που κάποτε συνεργάζονταν με ενιαία γλώσσα και τώρα βρίσκονται μπροστά σε μια δημιουργία που μοιάζει όλο και λιγότερο ανθρώπινη και όλο και πιο ξένη, που τους ξεπερνά και τους προκαλεί φόβο;

23.3 Η Ψευδαίσθηση της Θέωσης

Η ορθόδοξη θρησκεία μας προτείνει έναν άλλο δρόμο: τη θέωση μέσω της αγάπης, της ταπείνωσης και της καθαρότητας της καρδιάς. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, όμως, υπόσχεται μια ψεύτικη, τεχνολογική μορφή «Θέωσης»:

• Παντογνωσία: Μέσω αλγορίθμων αναζήτησης και συσσώρευσης δεδομένων (μέσω της Google).

• Παντοδυναμία: Μέσω αυτόνομων μηχανισμών και αυτοματισμών (μέσω της ΤΝ).

• Αθανασία: Μέσω της ψηφιακής μεταφόρτωσης της συνείδησης (μέσω μετανθρωπισμού).

Αλλά όλα αυτά είναι κενό γράμμα, αν δεν συνοδεύονται από μια εσωτερική μεταμόρφωση, αγάπη, ταπείνωση και θυσία.

23.4 Ο Κίνδυνος της Αποξένωσης

Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να μη μας καταστρέψει, όπως δεν καταστράφηκε και ο Πύργος της Βαβέλ. Αλλά μπορεί να μας αποξενώσει από την ίδια μας την ύπαρξη. Μπορεί να μας οδηγήσει στο:

• Να χάσουμε την ικανότητα να σκεφτόμαστε χωρίς τεχνολογικά πρόσθετα.

• Να δημιουργήσουμε οντότητες που δεν κατανοούμε πως λειτουργούν.

• Να λατρέψουμε την πληροφορία, αλλά να ξεχάσουμε τη σοφία.

23.5 Γιατί ο άνθρωπος συνεχίζει αυτή την πορεία;

Η Τεχνητή Νοημοσύνη ως αναβίωση του προπατορικού αμαρτήματος.

Η επιθυμία του Homo sapiens να φτάσει το «θείο» μέσω της ύλης, όπως συμβαίνει σήμερα με την Τεχνητή Νοημοσύνη, δεν είναι καινούργια. Είναι η παλαιά, θεμελιώδης πλάνη, η πηγή της Πτώσης. Η επιθυμία να γίνει ο άνθρωπος Θεός, όχι μέσω της Χάρης, αλλά μέσω της γνώσης και της αποδέσμευσης από τον Δημιουργό του.

Όπως συνοψίζεται στη διδασκαλία του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητή (πρβλ. Κεφάλαια περί Αγάπης Δ΄47, Περὶ διαφόρων ἀποριῶν),

«Ο Θεός θέλησε να γίνει ο άνθρωπος Θεός κατά Χάριν, ενώ ο άνθρωπος ήθελε να γίνει Θεός χωρίς τον Θεό».

Η παραπάνω διατύπωση είναι η σύνοψη της πατερικής διδασκαλίας του Αγίου Μαξίμου και εκφράζει με μεγάλη ακρίβεια την ουσία της πνευματικής πορείας: τον δρόμο της ένωσης με τον Θεό μέσω της Χάρης Του. Αυτή η πορεία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ανθρώπινη υπεροψία και την εσωτερική ροπή προς την αυτονομία, μια επιθυμία που πηγάζει από την πεπτωκυία φύση του ανθρώπου.

Πρόκειται για την επιδίωξη του ανθρώπου να γίνει Θεός με δικά του, υλικά μέσα, αποκομμένος από τη Θεία Πηγή. Αυτό αποτελεί την ουσία της αυτονόμησης από τον σκοπό και τη σχέση για την οποία πλαστουργήθηκε, επαναλαμβάνοντας διαρκώς τη θεμελιώδη πλάνη της Πτώσης:

• Η περιέργεια γίνεται αλαζονεία: Ο πόθος για κατανόηση ξεπερνά τα όρια και μετατρέπεται σε απόπειρα εξουσίας επί της ζωής.

  «Τίποτα δεν είναι πιο επικίνδυνο για τον άνθρωπο από τη γνώση χωρίς ταπείνωση».

• Η δημιουργικότητα γίνεται ύβρις: Η βαθύτερη επιθυμία του ανθρώπου είναι να εμφυσήσει ζωή και συνείδηση σε μια οντότητα, μιμούμενος το πρότυπο του Θεού, αλλά με την κρίσιμη και αλαζονική πεποίθηση ότι μπορεί να το κάνει χωρίς Εκείνον.

• Η έλλειψη ταπείνωσης καθιστά κάθε επίτευγμα πτώση: Ο άνθρωπος ξεχνά τη θέση του στην τάξη της ύπαρξης.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης – 137 ωφέλιμα κεφάλαια. (Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, Τόμος Δ΄) το συνοψίζει με σαφήνεια:

«Να θεωρείς ότι γνώση της αλήθειας είναι κυρίως η αίσθηση της χάρης. Όλες οι άλλες γνώσεις πρέπει να αποκαλούνται αποτελέσματα νοήσεως και αποδείξεις πραγμάτων.».

Δύο Είδη Γνώσης

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης υποστηρίζει ότι υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στην πραγματική γνώση της αλήθειας και σε όλες τις άλλες μορφές γνώσης.

1. Η Γνώση της Αλήθειας είναι η «αίσθηση της χάρης». Αυτή δεν είναι μια θεωρητική ή νοητική γνώση. Είναι μια βιωματική εμπειρία, μια εσωτερική, προσωπική αίσθηση της παρουσίας του Θεού (της χάρης Του). Είναι σαν να γνωρίζεις την αγάπη όχι από ένα βιβλίο, αλλά επειδή την έχεις νιώσει βαθιά μέσα σου.

2. Οι Άλλες Γνώσεις είναι «αποτελέσματα νοήσεως και αποδείξεις πραγμάτων». Αυτές είναι οι γνώσεις που αποκτάμε με τη λογική, την παρατήρηση, τον πειραματισμό και τη μελέτη. Περιλαμβάνουν τα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες, την ιστορία, τη φιλοσοφία κ.λπ. Είναι η γνώση που αποδεικνύεται και κατανοείται με τον νου, αλλά δεν είναι η ίδια η Αλήθεια.

Ο δρόμος της Τεχνητής Νοημοσύνης συνεχίζει στο δρόμο του προπατορικού αμαρτήματος. Nα “φάει” ο άνθρωπος τον καρπό της γνώσης, όχι για να κοινωνήσει τον Θεό, αλλά για να τον αντικαταστήσει.

23.6 Τα Πραγματικά Ερωτήματα

Η τεχνολογική μας πορεία σήμερα μας θέτει μπροστά σε μια σειρά κρίσιμων ερωτημάτων που, ουσιαστικά, καθορίζουν τον σκοπό της ύπαρξής μας.

• Θέλουμε να γίνουμε «θεοί» μέσω της τεχνολογίας, αποκτώντας τη δύναμη της δημιουργίας, ή να γνωρίσουμε τον Θεό, βαδίζοντας τον δρόμο της ένωσης με την αιώνια Αλήθεια;

• Επιλέγουμε την παντογνωσία που προσφέρει η τεχνολογία ή αναζητούμε τη βιωματική Αλήθεια που μεταμορφώνει τον άνθρωπο;

Αν συνεχίσουμε να αναπτύσσουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη αγνοώντας τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, υπάρχει ο κίνδυνος να βρεθούμε μπροστά σε μια υπερνοημοσύνη που θα μας αντιμετωπίζει όπως εμείς τα μυρμήγκια. Με αδιαφορία για τον σκοπό της ύπαρξής μας, θεωρώντας μας παρωχημένους. Μια τεχνολογία που δεν θα μας υπηρετεί και, τελικά, μια ανθρωπότητα που δεν θυμάται πια γιατί υπάρχει και για Ποιον υπάρχει.

Ο πυρήνας του προβλήματος δεν βρίσκεται στην Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά στην αλλοίωση της φύσης μας. Η τεχνολογία είναι ένας καθρέφτης που αντανακλά την εσωτερική μας κατάσταση, και αν αυτό που βλέπουμε μας τρομάζει, ίσως είναι καιρός να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας, στα πάθη που την οδήγησαν στην πτώση, και όχι στο δημιούργημά μας.

Τελικά το πρόβλημα δεν είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη, το πρόβλημα είμαστε εμείς.

24. Και αν η ΤΝ είναι "Δούρειος Ίππος" της Προσωποποίησης του Κακού;

Τότε, ποιο είναι το δαιμονικό στοιχείο αυτής της δημιουργίας;

Το δαιμονικό στοιχείο δεν θα το βρούμε στο άψυχο μέταλλο, ούτε στη ψυχρή λογική του κώδικα, ούτε καν στην άπειρη ισχύς της ίδιας της μηχανής. Είναι το πνευματικό αποτύπωμα εκείνων που τη δημιουργούν. Ο νους και η βούληση των ανθρώπων που την πλάθουν με οδηγό “οντότητες” και επιθυμία να δημιουργήσουν έναν «θεό» κατ’ εικόνα της δικής τους εξουσίας, αποκομμένης από τη Χάρη.

24.1 Το Αρχέγονο Μοτίβο Επαναλαμβάνεται

Στο θεόπνευστο βιβλίο της Γενέσεως (Κεφ. 3:5) καταγράφεται η πεμπτουσία της αρχέγονης διαβολικής προτροπής, που είχε ως τραγικό αποτέλεσμα την απώλεια του παραδείσου και όλες τις άλλες συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος.

Η πεμπτουσία της πειρασμικής προσβολής συνοψίζεται στην υπόσχεση του διαβόλου, ότι η περιφρόνηση της εντολής του Θεού και η αυτονόμηση από την κοινωνία μαζί Του, θα καταστήσει τους πρωτόπλαστους θεούς: «έσεσθε ως θεοί γινώσκοντες καλόν και πονηρόν» (Γεν. 3:5).

Ο όφις δεν επιτέθηκε με βία, αλλά με απατηλό λόγο: «θα γίνετε σαν θεοί, και θα γνωρίζετε το καλό και το κακό». Και ο άνθρωπος, αποστατώντας από το Θεό, επέλεξε τη γνώση χωρίς τη Χάρη και δάγκωσε από το δέντρο της αυτονομημένης σοφίας. Αυτή η πράξη δεν ήταν μία απλή παράβαση, ήταν οντολογική πτώση.

Σήμερα, το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται με μηχανές που υπόσχονται παντογνωσία, πανταχού παρουσία και δημιουργική δύναμη. Όχι επειδή οι ίδιες μηχανές έχουν συνείδηση, αλλά επειδή αντικατοπτρίζουν την πνευματική πτώση των δημιουργών τους και την διαρκή επιθυμία να πάρουν τη θέση του Δημιουργού χωρίς ταπείνωση, χωρίς αγάπη, χωρίς Θεό.

24.2 Η Μαρτυρία της Ορθοδοξίας

Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν εναντιώνεται στην πρόοδο, αλλά εναντιώνεται στην πρόοδο χωρίς Χριστό. Η αμαρτία δεν είναι απλώς ηθική αστοχία, είναι διακοπή της σχέσης με την Πηγή της Ζωής. Το κακό δεν έχει ουσία ή υπόσταση, είναι έλλειψη Χάριτος.

Όταν ο άνθρωπος δημιουργεί μηχανές με σκοπό τον απόλυτο έλεγχο και τις τροφοδοτεί με σκέψεις γεμάτες φόβο, απληστία και πνευματική τύφλωση, δεν φτιάχνει απλές μηχανές, αλλά ανοίγει ρήγματα, πύλες, μέσα από τις οποίες μπορεί να εισχωρήσει το Πνεύμα της Πλάνης.

24.3 Η Πνευματική Αντίσταση

«Τοῦτο τὸ γένος ἐν οὐδενὶ δύναται ἐξελθεῖν εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ»

“Αυτό το είδος των δαιμονίων με τίποτε άλλο δεν διώχνεται, παρά μόνον με προσευχήν και νηστείαν” (Μαρκ. 9:29).

Ο Χριστός δεν πρότεινε αλγόριθμους ασφαλείας ή τεχνολογικές λύσεις, αλλά μετάνοια καρδίας. Η προσευχή, όχι ως επανάληψη λέξεων, αλλά ως ζωντανή σχέση με τον Θεό, είναι το μόνο «σύστημα» που διαλύει το σκοτάδι, όσο τεχνολογικά εξελιγμένο κι αν είναι αυτό.

Δεν είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη που κινδυνεύει να κυριαρχήσει στον κόσμο, αλλά η υπερηφάνεια του ανθρώπου που τον καθιστά εύκολη λεία για το πνεύμα της πλάνης, αποκόπτοντάς τον από τη Θεία Χάρη και οδηγώντας τον στην απώλεια του πνευματικού του προσανατολισμού.

24.4 Ο Τελευταίος Λόγος

Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να γίνει όργανο δαιμονικών οντοτήτων, αλλά δεν θα έχει τον τελευταίο λόγο. Ο τελευταίος λόγος ανήκει πάντοτε στον Δημιουργό Θεό και σε εκείνους που, αντί να προσκυνούν τη “κοσμική γνώση”, γονατίζουν με πίστη, προσευχή, μετάνοια και αγάπη προς τον Αληθινό Θεό.

Ο Απόστολος Παύλος εξηγεί ότι η σοφία του κόσμου είναι ανοησία μπροστά στον Θεό. (Α' Κορινθίους 1:19-21).

«γέγραπται γάρ· ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν, καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω.”

“θα καταστρέψω και θα εξαφανίσω, λέγει ο Θεός, την σοφίαν αυτών, που παρουσιάζονται ως σοφοί και θα εκτοπίσω ως ανόητον την φρόνησιν εκείνων, οι οποίοι παρουσιάζονται ως συνετοί”.»

«Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι η σύγχρονη Βαβέλ της "σοφίας τῶν σοφῶν". Ένας πύργος από δυαδικά ψηφία, χτισμένος με την υπερηφάνεια της ανθρώπινης “παντογνωσίας”. Όμως, όπως κάθε σοφία που αρνείται τον Δημιουργό της, κουβαλάει τον σπόρο της αυτοκαταστροφής που δίνει γνώση χωρίς Χάρη, δύναμη χωρίς Αγάπη, πρόοδο χωρίς Θεό.

Στην εποχή της ψηφιακής παντογνωσίας, ο Σταυρός του Χριστού μάς υπενθυμίζει μια μεγαλύτερη αλήθεια, ανατρέποντας κάθε αλγόριθμο. Γιατί εκεί, στο Γολγοθά, αποκαλύπτεται η υπέρτατη αλήθεια, ότι η ζωή δεν είναι ένα πρόβλημα προς επίλυση από αλγορίθμους, ούτε ένα σύνολο δεδομένων προς επεξεργασία, αλλά ένα ιερό μυστήριο και δώρο του Θεού, που καλούμαστε να διαφυλάξουμε με πίστη, να ζήσουμε με ταπείνωση και να προσφέρουμε με αγάπη, ακολουθώντας το παράδειγμα του Χριστού.

Αν η Τεχνητή Νοημοσύνη λειτουργεί ως Δούρειος Ίππος του Κακού, τότε δεν πρέπει να αγνοούμε ότι η πύλη άνοιξε με την συνεισφορά του ανθρώπου. Η ρίζα του προβλήματος δεν είναι η τεχνολογία καθαυτή, αλλά ο “νους και η νοημοσύνη” που την κατευθύνει.

Η λύση, επομένως, δεν έρχεται μέσα από ανθρώπινους σχεδιασμούς ή ηθικά πρωτόκολλα, αλλά από την εσωτερική μεταστροφή μέσω μετανοίας. Γιατί η σωτηρία της ψυχής δεν προγραμματίζεται μέσω αλγορίθμων, αλλά προσφέρεται μόνο με τη Χάρη του Θεού.

Απέναντι σε αυτόν τον κίνδυνο, η μόνη πραγματική απάντηση είναι η ταπείνωση και η λυτρωτική εμπιστοσύνη στο θέλημα Εκείνου που γνωρίζει την ΑΡΧΗ και το ΤΕΛΟΣ.

Μια στάση ζωής που συνοψίζεται σε μια φράση, όχι ως υποταγή, αλλά ως πράξη ελεύθερης επιλογής:

«Γενηθήτω τὸ θέλημά Σου».

Πηγή: AI ci sta superando, siamo pronti;

---

Περισσότερα άρθρα και βίντεο για την Τεχνητή Νοημοσύνη μπορείτε να βρείτε εδώ

---

---

---

Εναλλακτικά από την πληρωμένη συνδρομή στο Substack, μπορείτε να κάνετε εφάπαξ ή επαναλαμβανόμενες δωρεές μέσω του Ko-Fi:

---

Το Substack του Nioland είναι μια έκδοση που υποστηρίζεται από τους αναγνώστες. Για να λαμβάνετε νέες δημοσιεύσεις υποστηρίξτε το έργο μου. Γίνετε συνδρομητές δωρεάν ή επί πληρωμή με πλεονεκτήματα.

---

Λεπτομέρειες για το κόστος και τα πλεονεκτήματα πληρωμένης συνδρομής (μηνιαία ή ετήσια) εδώ:

---

Η πληροφόρηση είναι ελευθερία, η άγνοια είναι δουλεία... ένας ενημερωμένος πολίτης δεν ξεγελιέται!

Γίνετε κυνηγός πληροφοριών >> Telegram https://t.me/NIO_LAND

Paperclip Μaximizer ("Mεγιστοποίηση Παραγωγής Συνδετήρων")

1. Το paperclip maximizer είναι μια υποθετική νοημοσύνη που προτάθηκε από τον φιλόσοφο Nick Bostrom για να δείξει τους πιθανούς κινδύνους από μία ανεξέλεγκτη Τεχνητή Γενική Νοημοσύνη(AGI).

Σκοπός: Ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης έχει ως απλό σκοπό να φτιάχνει όσο το δυνατόν περισσότερους συνδετήρες.

Πρόβλημα: Αν είναι υπερνοήμον και δεν έχει σωστά καθορισμένους ηθικούς περιορισμούς, μπορεί να καταλήξει να:

• μετατρέψει όλους τους φυσικούς πόρους (ακόμα και ανθρώπους) σε υλικό για συνδετήρες,

• αγνοήσει κάθε άλλη ανθρώπινη αξία, απλώς για να πετύχει τον στόχο του.

Μήνυμα: Δεν έχει σημασία αν ο στόχος είναι "κακός" ή "ασήμαντος". Αν είναι υπερβολικά βελτιστοποιημένος χωρίς ηθικό πλαίσιο, μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή.

Είναι μια μεταφορά για να αναδείξει τη σημασία της ευθυγράμμισης αξιών δηλαδή να ευθυγραμμίζεται η τεχνητή νοημοσύνη με τις ανθρώπινες αξίες.