Πίνακας Περιεχομένων
Βίντεο Νο 387
1. Εισαγωγή – Η Μυστική Αυτοκρατορία του Σίτι του Λονδίνου
• Παρουσίαση του ντοκιμαντέρ The Spider’s Web και του ρόλου του Σίτι ως παγκόσμιου χρηματοοικονομικού κέντρου.
• Η μετάβαση της Βρετανίας από αποικιοκρατία σε χρηματοπιστωτική ηγεμονία μέσω υπεράκτιων δικαιοδοσιών.
2. Το Υπεράκτιο Σύστημα – Φοροδιαφυγή, Ελίτ και Πολιτική Εξουσία
• Ανάλυση των μηχανισμών φοροαποφυγής και ξεπλύματος σε Τζέρσεϊ, Νήσους Κέιμαν και λοιπές βρετανικές κτήσεις.
• Η διαπλοκή πολιτικών, εταιρειών και οικογενειών εξουσίας – με παράδειγμα τον Ίαν Κάμερον.
3. Η “Νυχτερινή Τροπολογία” – Νομιμοποιώντας τη Διαφθορά στην Ελλάδα
• Η τροπολογία της 14ης Μαΐου 2025 και η θεσμοθέτηση συμμετοχής συγγενών πολιτικών σε υπεράκτιες εταιρείες.
• Νομικά παραθυράκια, “συνεργάσιμες” χώρες και δομές συγκάλυψης.
4. Η Ανεπάρκεια του Πόθεν Έσχες – Από Έλεγχος σε Συγκάλυψη
• Κριτική στο θεσμικό πλαίσιο του Πόθεν Έσχες και πώς η τροπολογία το μετατρέπει σε μηχανισμό ατιμωρησίας.
• Πολυεπίπεδες εταιρικές δομές και έμμεση ιδιοκτησία.
5. Συγκριτική Ανάλυση – Από τη Βρετανία στην Ελλάδα
• Παραλληλισμός του βρετανικού υπεράκτιου συστήματος με τις ελληνικές πρακτικές.
• Θεσμοποιημένη ασυλία και ψευδαίσθηση ανεξαρτησίας.
6. Η Περίπτωση της ΑΑΔΕ – Τεχνοκρατία ή Απόσυρση της Δημοκρατίας;
• Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων ως μνημονιακό προϊόν.
• Η “ανεξαρτησία” ως εργαλείο αποκοπής από τη λαϊκή κυριαρχία.
7. Από τον ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ – Μεταφορά Ευθυνών ή Πολιτική Υπαναχώρηση;
• Η μεταφορά αρμοδιοτήτων στον αγροτικό τομέα και οι επιπτώσεις στους μικρούς παραγωγούς.
• Ψηφιακός αποκλεισμός και εξωτερική επιτήρηση.
8. Η Παραίτηση της Πολιτικής – Το Σχήμα Problem–Reaction–Solution
• Πώς η τεχνητή δημιουργία κρίσεων οδηγεί σε “λύσεις” που παρακάμπτουν τη δημοκρατία.
• Η κυριαρχία της τεχνοκρατικής διαχείρισης έναντι της πολιτικής λογοδοσίας.
9. Ρήξη με το Καθεστώς – Ρεαλισμός ή Ουτοπία;
• Προϋποθέσεις για ρήξη με την υπερεθνική εποπτεία.
• Παραδείγματα από Καστοριάδη, Ζαπατίστας, Ισλανδία και η έννοια του κόστους.
10. Τεστ Αλήθειας – Ποιος Είναι Έτοιμος για Ρήξη;
• Δέκα κριτικές ερωτήσεις αξιολόγησης υποψήφιων ηγετών ή πολιτικών φορέων.
• Κριτήρια σαφήνειας, ειλικρίνειας, ρεαλισμού και κοινωνικής νομιμοποίησης.
Το ντοκιμαντέρ The Spider's Web: Britain's Second Empire (Ο Ιστός της Αράχνης - Η Δεύτερη Αυτοκρατορία της Βρετανίας | Ο Μυστικός Κόσμος του Χρήματος), γυρισμένο το 2017, σε σκηνοθεσία του Michael Oswald, φωτίζει με μοναδική λεπτομέρεια τους κρυφούς μηχανισμούς οικονομικής εξουσίας που διαδέχτηκαν την παραδοσιακή αποικιακή αυτοκρατορία της Βρετανίας.
Eίναι η ιστορία για το πώς η Βρετανία μετατράπηκε από αποικιακή δύναμη σε σύγχρονη χρηματοοικονομική δύναμη και πώς αυτή η μετάβαση διαμόρφωσε τον κόσμο στον οποίο ζούμε σήμερα.
Μέσα από σχολαστική έρευνα και αποκαλυπτικές μαρτυρίες, ο Oswald αναδεικνύει πώς το Σίτι του Λονδίνου εξελίχθηκε σε παγκόσμιο χρηματοοικονομικό κέντρο, οργανώνοντας ένα εκτεταμένο δίκτυο υπεράκτιων δικαιοδοσιών που εξασφαλίζουν το απόρρητο.
Αυτό το σύστημα διευκολύνει τη φοροδιαφυγή, το ξέπλυμα χρήματος και την απόκρυψη τεράστιων ποσών πλούτου, επιτρέποντας στη Βρετανία να διατηρήσει την επιρροή της σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται από την αποαποικιοποίηση. Βασιζόμενο σε συνεντεύξεις με οικονομολόγους, ιστορικούς και ειδικούς, το ντοκιμαντέρ αποκαλύπτει την αθέατη μετάβαση της οικονομικής κυριαρχίας στις σκιές, παρουσιάζοντας μια σύγχρονη αυτοκρατορία που βασίζεται όχι στη γεωγραφική κυριαρχία, αλλά στη στρατηγική χειραγώγηση του παγκόσμιου πλούτου.
Αυτό το βίντεο ντοκουμέντο αποκαλύπτει τη σκοτεινή πλευρά των υπεράκτιων χρηματοοικονομικών κέντρων, με επίκεντρο το Τζέρσεϊ και τη σύνδεσή τους με το Σίτι του Λονδίνου. Οι αφηγητές, κατά την παραμονή τους στο Τζέρσεϊ, αντιλαμβάνονται ότι παρακολουθούνται, αποκαλύπτοντας την ατμόσφαιρα μυστικότητας και ελέγχου που επικρατεί. Το Τζέρσεϊ, μαζί με άλλες βρετανικές δικαιοδοσίες όπως οι Νήσοι Κέιμαν, λειτουργεί ως προέκταση του Σίτι του Λονδίνου, διευκολύνοντας δραστηριότητες που αποφεύγουν τη διαφάνεια και τη φορολόγηση. Η εταιρεία Appleby καυχιέται για τη διείσδυση των μελών της σε πολιτικές και δικαστικές θέσεις σε αυτά τα κέντρα, αποδεικνύοντας τη στενή σχέση μεταξύ επιχειρήσεων και πολιτικής εξουσίας.
Οι Βρετανοί πολιτικοί, αν και δημόσια καταδικάζουν τη διαφθορά, στην πράξη την υποθάλπουν, λειτουργώντας ως λομπίστες του Σίτι. Παράδειγμα αποτελεί ο Ίαν Κάμερον, πατέρας του πρώην πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος εμπλεκόταν σε υπεράκτια κεφάλαια, ενώ η περιουσία του “μειώθηκε” ύποπτα πριν το θάνατό του. Το βρετανικό κατεστημένο, μέσω δικτύων ελίτ, έχει μετατραπεί σε παγκόσμιο διαμεσολαβητή για την απόκρυψη πλούτου, με σοβαρές συνέπειες για την παγκόσμια ανισότητα.
Η έλλειψη διαφάνειας ενισχύει τη φοροδιαφυγή, με τις πολυεθνικές και τις ελίτ να εκμεταλλεύονται το σύστημα, ενώ οι απλοί πολίτες επιβαρύνονται. Οι λογιστές, δικηγόροι και πολιτικοί συνεργάζονται, δημιουργώντας μια «νέα Μαφία» που στερεί πόρους από κοινωνίες, περιορίζοντας την πρόσβαση σε υγεία, παιδεία και δικαιοσύνη.
Παράλληλα, οι ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις δημοσίων έργων, όπως μέσω του σχήματος PFI (Private Finance Initiative)1 στο ΗΒ, χαρακτηρίζονται από υψηλά κόστη και πολύπλοκες συμβάσεις, με επιπτώσεις στη φορολόγηση και τη δημόσια διαχείριση και αποκαλύπτουν πώς οι ιδιωτικές εταιρείες εκμεταλλεύονται δημόσιες υποδομές για κέρδος, με τη συνενοχή του κράτους.
Η αλληλεπίδραση ανάμεσα σε πολιτικές αποφάσεις, χρηματοπιστωτικά συμφέροντα και υπεράκτια δίκτυα δημιουργεί ένα περίπλοκο σύστημα, το οποίο διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία της βρετανικής οικονομίας και διακυβέρνησης.
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Βρετανίας είχε πλέον διεισδύσει στο κράτος. Και άρχισε να διαμορφώνει τη νομοθεσία προς όφελός του. Ο βαθμός πολιτικής ομηρίας από το Σίτι του Λονδίνου, τις μεγάλες τράπεζες και τα ισχυρά δικηγορικά γραφεία είναι τόσο τεράστιος που οι πολιτικοί έχουν ουσιαστικά γίνει οι εκπρόσωποί τους.
Πρακτικά πρώην ασήμαντες αποικιακές περιοχές της Αυτοκρατορίας μετατράπηκαν σε έναν ιστό από υπεράκτιες δικαιοδοσίες φορολογικής αδιαφάνειας που συνέλλεγε πλούτο από όλο τον κόσμο και τον διοχέτευε στο Σίτι του Λονδίνου.
Η πραγματικότητα δεν είναι αυτή που νομίζεις ότι ο Πρωθυπουργός σου έχει την εξουσία να αποφασίσει για το μέλλον της χώρας σου. Αντίθετα, πίσω κρύβεται η πραγματική εξουσία.
Η έλλειψη χρηματοοικονομικής διαφάνειας για τη φορολογία, την ιδιοκτησία και τη διαφθορά έχει υπονομεύσει την ικανότητα των κυβερνήσεων να παράγουν πολιτικές που αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντα των πολιτών τους.
Ποιος θέλει η κυβέρνησή του να διοικείται ή να στελεχώνεται από ανθρώπους με κρυφά περιουσιακά στοιχεία των οποίων οι οικονομικές συναλλαγές γίνονται ανώνυμα μέσω φορολογικών παραδείσων;
Πρέπει οι πολίτες να καταλάβουν τι συμβαίνει, ότι εκείνοι είναι που σηκώνουν το βάρος, ενώ ορισμένα άτομα με εξουσία απαλλάσσονται από την υποχρέωση να πληρώνουν φόρους. Οι απλοί άνθρωποι πληρώνουν φόρους και οι πλούσιοι δεν πληρώνουν. Αυτό είναι ανισότητα και αυτή η ανισότητα οδηγεί στον λαϊκισμό γιατί δείχνει ξεκάθαρα πως οι άνθρωποι που ηγούνται του κόσμου σήμερα δεν είναι ικανοί ή/και δεν ενδιαφέρονται να φροντίσουν τα συμφέροντα των απλών πολιτών.
Και αν περάσουμε στο σήμερα, αυτό το σύστημα είναι πλέον το κατεστημένο:
Το υπεράκτιο σύστημα είναι το ίδιο το κατεστημένο. Σήμερα, οι φορολογικοί παράδεισοι είναι ο τρόπος με τον οποίο οι ελίτ και οι πολυεθνικές εταιρείες διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις τους.
Η φοροδιαφυγή είναι πλέον ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η δουλειά. Αυτό το είδος της εξελιγμένης απάτης απαιτεί μια τεράστια υποδομή. Μιλάμε για την "οργανωμένη ελίτ των μορφωμένων με τα ριγέ κοστούμια" που θεωρούν ότι είναι δικαίωμά τους να βοηθούν κάποιους να εξαπατούν τις κοινωνίες.
Αυτό που βλέπουμε είναι ουσιαστικά μια δεύτερη μορφή αποικιοκρατίας. Αρχικά υπήρξε κατοχή και εκμετάλλευση των πόρων και μέσα από αυτή τη διαδικασία, χώρες όπως η Βρετανία που διέθεταν μια εκτεταμένη υπερπόντια αυτοκρατορία ανέπτυξαν σημαντικά δίκτυα, τα οποία σήμερα χρησιμοποιούνται για την προώθηση και εκμετάλλευση των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.
Το Σίτι του Λονδίνου ήταν η καρδιά των χρηματοοικονομικών της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Όταν η αυτοκρατορία άρχισε να παρακμάζει, το Σίτι μεταμορφώθηκε από έναν μηχανισμό χρηματοδότησης της αποικιοκρατίας σε παγκόσμιο χρηματοοικονομικό κέντρο.
Πρώην ασήμαντες αποικιακές περιοχές της Αυτοκρατορίας μετατράπηκαν σε έναν ιστό από υπεράκτιες δικαιοδοσίες φορολογικής αδιαφάνειας που συνέλεγε πλούτο από όλο τον κόσμο και τον διοχέτευε στο Σίτι του Λονδίνου.
Σήμερα, το 25% των διεθνών χρηματοοικονομικών συναλλαγών πραγματοποιούνται σε βρετανικό έδαφος. Σχεδόν οι μισές από τις παγκόσμιες δικαιοδοσίες φορολογικής αδιαφάνειας βρίσκονται υπό βρετανική προστασία ενώ έως και το 50% του υπεράκτιου πλούτου ενδέχεται να είναι κρυμμένο στους φορολογικούς παραδείσους της Βρετανίας.
Οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες είναι ο τρόπος με τον οποίο οι ελίτ της Βρετανίας αποκτούν πλούτο και είναι επίσης ο τομέας όπου πρώην υπουργοί, ανώτατοι δημόσιοι υπάλληλοι και συνταξιοδοτημένοι πράκτορες της MI5 και MI6 βρίσκουν επικερδείς θέσεις συμβούλων μετά τη θητεία τους στο δημόσιο.
Όλοι μαζί, έχουν μετατρέψει τη Βρετανία και τα εξαρτώμενα εδάφη της στον μεγαλύτερο φορολογικό παράδεισο του κόσμου υπονομεύοντας την ανάπτυξη σε όλο τον κόσμο και μετατρέποντας την ίδια τη Βρετανία σε μία χώρα που υπηρετεί, πάνω απ’ όλα, τα συμφέροντα των δικών της ελίτ.
Έχουμε μια νέα Μαφία στην πόλη. Δεν πυροβολεί ανθρώπους, αλλά το εμπόριό της είναι εξίσου φονικό: Στερεί από τους πολίτες τη δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε υγεία παιδεία, ασφάλεια, δικαιοσύνη και τελικά μια αξιοπρεπή ζωή.
Και αυτοί είναι που μας κουνάνε το δάχτυλο να σφίξουμε το ζωνάρι!
Πηγή: Η Μυστική Αυτοκρατορία του Σίτι του Λονδίνου
Η “Νυχτερινή” Τροπολογία: Όταν η Διαφθορά Δεν Κρύβεται, Νομοθετείται
Από τα Panama Papers στη Νομοθετημένη Ατιμωρησία
Το 2016, η διαρροή των Panama Papers αποκάλυψε έναν παγκόσμιο λαβύρινθο από υπεράκτιες εταιρείες, ανώνυμα κεφάλαια και νομικά παραθυράκια, που χρησιμοποιούνταν συστηματικά από πολιτικούς, δικηγόρους, βασιλικές οικογένειες, τραπεζίτες και εγκληματικά δίκτυα. Η πηγή ήταν πάνω από 11,5 εκατομμύρια έγγραφα της δικηγορικής εταιρείας Mossack Fonseca, που έδειχναν με ονόματα και ημερομηνίες πώς λειτουργεί η παγκόσμια “βιομηχανία μυστικότητας”.
Το 2017, τα Paradise Papers (διαρροή εγγράφων της νομικής εταιρείας Appleby) αποκάλυψαν ότι ακόμη και θεσμοί που υποτίθεται προασπίζουν τη διαφάνεια, όπως πανεπιστήμια, φιλανθρωπικά ιδρύματα και πρώην υπουργοί Οικονομικών, είχαν δομές στο υπεράκτιο σύστημα.
Το 2021, τα Pandora Papers επιβεβαίωσαν πως η υπεράκτια οικονομία δεν είναι “σκιά του καπιταλισμού”, αλλά δομικό στοιχείο της παγκόσμιας οικονομικής εξουσίας. Η λίστα περιλάμβανε εν ενεργεία πρωθυπουργούς, προέδρους, υπουργούς και δισεκατομμυριούχους από όλο τον κόσμο, όπου πολλοί εκ των οποίων είχανε νομοθετήσει σε εθνικό επίπεδο “εναντίον” της διαφθοράς.
Παρά τη διεθνή κατακραυγή, το θεσμικό κενό όχι μόνο δεν έκλεισε, αλλά επεκτείνεται. Η πρόσφατη τροπολογία στην Ελλάδα, που επιτρέπει σε συγγενείς πολιτικών να συμμετέχουν σε εξωχώριες εταιρείες, εντάσσεται σε αυτό το μοτίβο: η μετατόπιση από την αθέατη παρανομία στη θεσμοθετημένη ασυλία.
Το βράδυ της 14ης Μαΐου 2025, το Υπουργείο Δικαιοσύνης πέρασε στα “ψιλά” μια τροπολογία που αξίζει να μείνει στην ιστορία ως μνημείο θεσμικού κυνισμού. Με πρόσχημα τον “εξορθολογισμό” του νομικού πλαισίου, η κυβέρνηση έδωσε το πράσινο φως σε συγγενείς πολιτικών να συμμετέχουν σε εταιρείες εξωτερικού, ακυρώνοντας κάθε ουσιαστικό ανάχωμα απέναντι στη διαπλοκή, το ξέπλυμα και την κατάχρηση εξουσίας.
Και ας είμαστε ξεκάθαροι: δεν πρόκειται για μία “ουδέτερη” τεχνική ρύθμιση. Πρόκειται για εργαλείο συστημικής συγκάλυψης.
Το “Παραθυράκι” Μετατρέπεται σε Κεντρική Πύλη
Η κατάργηση της απαγόρευσης συμμετοχής συγγενών πρώτου βαθμού πολιτικών σε αλλοδαπές εταιρείες έγινε με το επιχείρημα της προστασίας “συνταγματικά κατοχυρωμένης επιχειρηματικής ελευθερίας”. Τίποτα πιο ειρωνικό: όταν μιλάμε για δημόσια αξιώματα, το ιδιωτικό επιχειρείν πρέπει να υποχωρεί μπροστά στο δημόσιο συμφέρον.
Η ρύθμιση επιτρέπει πλέον τη συμμετοχή σε εταιρείες που εδρεύουν σε “συνεργάσιμες χώρες”. Μα τι σημαίνει “συνεργάσιμες”; Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία: ευρωπαϊκοί φορολογικοί παράδεισοι με σοβαρή εμπλοκή σε διεθνή σκάνδαλα φοροαποφυγής, λειτουργούν υπό αυτό τον μανδύα. Και όμως, σύμφωνα με την τροπολογία, αυτές οι χώρες θεωρούνται ασφαλείς.
Το πρόβλημα όμως δεν τελειώνει στην επιλογή χώρας.
Το Σκοτεινό Παιχνίδι των “Έμμεσων Συμμετοχών”
Η τροπολογία δεν προβλέπει κανέναν ουσιαστικό μηχανισμό για τον εντοπισμό έμμεσων συμφερόντων μέσω σύνθετων εταιρικών δομών. Ένας πολιτικός μπορεί να μεταβιβάσει συμμετοχή σε εταιρεία του εξωτερικού στον σύζυγο ή στο παιδί του. Ο συγγενής με τη σειρά του μπορεί να κατέχει μετοχές μέσω άλλης εταιρείας, ή ακόμα χειρότερα μέσω καταπιστεύματος (trust). Το αποτέλεσμα; Μηδενικός έλεγχος, μηδενική διαφάνεια, μηδενική πολιτική ευθύνη.
Το ελληνικό Πόθεν Έσχες, όπως ισχύει σήμερα, δεν διαθέτει τη θεσμική ή τεχνολογική ικανότητα να αποκαλύψει πολύπλοκες διασυνδέσεις. Χρησιμοποιώντας πολλαπλές εταιρικές δομές που λειτουργούν ως κέλυφος, ενδιάμεσους μετόχους, πρόσωπα που εμφανίζονται ως διευθυντές για απόκρυψη της πραγματικής ιδιοκτησίας και καταπιστεύματα, ένας πολιτικός μπορεί να διαχειρίζεται κεφάλαια στο εξωτερικό χωρίς ποτέ να εμφανίζεται ως ο πραγματικός ιδιοκτήτης.
Και τώρα, με τη βούλα του νόμου, αυτό γίνεται νόμιμο.
Ο Εξευτελισμός της Νομοθετικής Διαδικασίας
Ας μην ξεχνάμε το πλαίσιο: η τροπολογία κατατέθηκε και ψηφίστηκε μέσα σε λίγες ώρες, νύχτα, χωρίς διαβούλευση, ενσωματωμένη σε άσχετο νομοσχέδιο για τη Δικαιοσύνη. Μια πρακτική που θυμίζει όχι κοινοβουλευτική δημοκρατία, αλλά κατάφωρη περιφρόνηση της δημοκρατίας.
Αν η κυβέρνηση πίστευε ότι η ρύθμιση είναι “ορθολογική” και “αναγκαία”, γιατί δεν την πέρασε καθαρά και διαφανώς, με συζήτηση και διαβούλευση; Γιατί ο πολίτης πληροφορήθηκε την ύπαρξή της μέσα από υποσημειώσεις στον Τύπο και οργισμένα tweets βουλευτών της αντιπολίτευσης;
Από την Πολιτική Ευθύνη στην Πλήρη Ασυλία
Το πολιτικό σύστημα οφείλει να υπακούει σε υψηλότερα πρότυπα διαφάνειας. Δεν μπορεί οι συγγενείς υπουργών, βουλευτών ή πρωθυπουργών να δρουν με ευκολία στον διεθνή οικονομικό χώρο χωρίς ισχυρό έλεγχο. Δεν είναι θέμα “ποινικοποίησης της επιχειρηματικότητας”. Είναι θέμα θωράκισης της δημοκρατίας απέναντι σε ένα πολιτικο-οικονομικό σύμπλεγμα που αλληλοπροστατεύεται.
Η τροπολογία αυτή δεν προστατεύει ούτε το δημόσιο συμφέρον ούτε το κύρος της πολιτικής. Αντίθετα, τορπιλίζει και τα δύο. Με απλά λόγια, νομοθετεί την ατιμωρησία και προσφέρει πολιτική ασπίδα σε ενδεχόμενα σχήματα διαπλοκής και διαφθοράς2.
Το Συμπέρασμα Είναι Απλό
Αν δεν μπορείς να ελέγξεις έμμεσες υπεράκτιες διασυνδέσεις, τότε μην τις επιτρέπεις.
Αν δεν μπορείς να διασφαλίσεις το αδιάβλητο, μην ανοίγεις παραθυράκια.
Αν θες να σε εμπιστεύεται ο πολίτης, νομοθέτησε στο φως και όχι στα σκοτάδια.Η “νυχτερινή” τροπολογία δεν είναι νομική πρόοδος. Είναι πολιτική υποχώρηση. Και όπως όλα δείχνουν, είναι μόνο η αρχή.
Συγκριτική Ανάλυση: Ελλάδα vs Βρετανικό Παράδειγμα (Το Σίτι του Λονδίνου & Υπεράκτια Δίκτυα)
Κεντρική ιδέα – Η θεσμοθετημένη ασυλία και η υπονόμευση της διαφάνειας
Ελλάδα (Νυχτερινή Τροπολογία):
Θεσμοθετείται η συμμετοχή συγγενών πολιτικών σε υπεράκτιες εταιρείες, νομιμοποιώντας ουσιαστικά ό,τι πριν ήταν παράνομο ή κρυφό.
Η νομοθεσία γίνεται εργαλείο συγκάλυψης, όχι διαφάνειας.
Δημιουργείται νομικό παραπέτασμα που προστατεύει την πολιτική ελίτ.
Βρετανικό Παράδειγμα:
Το Σίτι του Λονδίνου λειτουργεί ως παγκόσμια «καρδιά» της υπεράκτιας χρηματοοικονομικής βιομηχανίας, με τη σιωπηρή κάλυψη του κράτους.
Η πολυπλοκότητα και το απόρρητο διευκολύνουν την αποφυγή φόρων και τη συγκέντρωση πλούτου από λίγους.
Η πολιτική και οικονομική ελίτ συνεργάζεται άτυπα για να διατηρήσει αυτή τη δομή.
Ρόλος των θεσμών και η ψευδαίσθηση της «ανεξαρτησίας»
Ελλάδα:
Η ΑΑΔΕ εμφανίζεται ως ανεξάρτητος φορέας φορολογικής διοίκησης, αλλά στην πραγματικότητα λειτουργεί μέσα σε ένα θεσμικό πλαίσιο που ευνοεί συγκεκριμένα συμφέροντα “τρίτων”.
Η νομοθέτηση γίνεται «από πάνω», με πολιτικούς να υποτάσσονται σε εξωθεσμικές πιέσεις.
Βρετανία:
Οι πρώην υπουργοί, στελέχη μυστικών υπηρεσιών και τεχνοκράτες ενσωματώνονται στις χρηματοοικονομικές δομές, σφραγίζοντας τη διαπλοκή.
Η «ανεξαρτησία» είναι μάλλον μια τεχνική μάσκα για να αποφεύγεται η δημοκρατική λογοδοσία.
Τι αποτελέσματα υπάρχουν για τη Δημοκρατία και την κοινωνία;
Κοινά σημεία:
Απονομιμοποίηση της δημοκρατίας μέσω αφαίρεσης του ελέγχου από τους πολίτες.
Ενίσχυση της πολιτικής και οικονομικής ελίτ εις βάρος της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Δημιουργία θεσμικών δεσμών που καθιστούν τη διαφθορά «νόμιμη» και προστατευμένη.
Το πολιτικό πλαίσιο και οι δυνατότητες αλλαγής
Και στις δύο περιπτώσεις, οι πολιτικοί:
Εμφανίζονται να νομοθετούν αλλά στην πράξη υπόκεινται σε επιρροές και πιέσεις από εξωθεσμικούς παράγοντες (τράπεζες, λογιστικά γραφεία, υπεράκτιες εταιρείες).
Οι υποσχέσεις για αλλαγή πολλές φορές είναι «λαγοί με πετραχήλια», χωρίς ρεαλιστικό πλάνο.
Η απαλλαγή από αυτό το καθεστώς απαιτεί συντονισμένη κοινωνική πίεση, διεθνή συνεργασία και ριζική αναθεώρηση θεσμών.
Συμπέρασμα
Και στην Ελλάδα και στη Βρετανία, βλέπουμε ένα σύστημα θεσμικής διαφθοράς και οικονομικού απορρήτου, που:
Υπονομεύει τη δημοκρατική λογοδοσία,
Προστατεύει την οικονομική ελίτ,
Υπονομεύει την εμπιστοσύνη των πολιτών,
Και εξυπηρετεί συμφέροντα μακριά από αυτά των πολιτών.
Η «Νυχτερινή Τροπολογία» αποτελεί μια ελληνική έκφραση αυτού του ευρύτερου φαινομένου, που απαντάται και σε άλλες ανεπτυγμένες δημοκρατίες, αλλά με διαφορετικά θεσμικά εργαλεία και ιστορικά συμφραζόμενα.
Αλλά ας τραβήξουμε το νήμα από την αρχή:
Η περίπτωση της ΑΑΔΕ: Μια ελληνική εκδοχή του φαινομένου της "ανεξαρτητοποίησης"
1. Η Ιστορική Γένεση της ΑΑΔΕ
Πότε και πώς δημιουργήθηκε;
Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) συστάθηκε με τον Νόμο 4389/2016, ψηφισμένο τον Μάιο του 2016, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Άρχισε να λειτουργεί από την 1 Ιανουαρίου 2017 και αντικατέστησε την Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων (ΓΓΔΕ), η οποία ήδη λειτουργούσε μερικώς αυτόνομα εντός του Υπουργείου Οικονομικών.
Η δημιουργία της ΑΑΔΕ ήταν προαπαιτούμενο του τρίτου μνημονίου (2015), στο πλαίσιο της συμφωνίας της Ελλάδας με τους δανειστές (ΕΕ – ΕΚΤ – ΔΝΤ, γνωστοί ως "θεσμοί").
Το κεντρικό ερώτημα:
Σε ποιον λογοδοτεί τελικά η φορολογική αρχή με το όνομα ΑΑΔΕ στην Ελλάδα; Στην κυβέρνηση; Στους πολίτες; Στους δανειστές; Στην ΕΕ; Στις αγορές;
2. Η Επίσημη Σκοπιμότητα
Οι λόγοι που προβλήθηκαν για τη δημιουργία της ΑΑΔΕ ήταν:
• Αποπολιτικοποίηση της φορολογικής διοίκησης: η φορολόγηση να μην επηρεάζεται από πολιτικές παρεμβάσεις ή κομματικές πιέσεις.
• Αποτελεσματικότερη είσπραξη των δημοσίων εσόδων και περιορισμός της φοροδιαφυγής.
• Αξιοπιστία έναντι των δανειστών: να διασφαλιστεί ότι η φορολογική πολιτική δεν θα αλλάζει αυθαίρετα και ότι τα συμφωνημένα μέτρα θα εφαρμόζονται χωρίς καθυστέρηση.
• Σύγκλιση με "ευρωπαϊκές πρακτικές", αφού αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν "ανεξάρτητες" φορολογικές αρχές.
Η δημιουργία της ΑΑΔΕ δεν προέκυψε από εσωτερικό αίτημα, αλλά ήταν:
• Ρητή απαίτηση των “θεσμών” (ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ),
• Προαπαιτούμενο για τις μνημονιακές εκταμιεύσεις.
Η ουσία ήταν να αποκοπεί η είσπραξη δημοσίων εσόδων από τον έλεγχο της κυβέρνησης και να τεθεί υπό “ανεξάρτητη” αρχή, η οποία όμως λογοδοτεί όχι στη Βουλή, αλλά… στους δανειστές.
Η λεγόμενη «ανεξαρτησία» της ΑΑΔΕ, όπως και άλλων “ανεξάρτητων αρχών” , δεν είναι ουδέτερη. Δεν σημαίνει «αντικειμενικότητα». Σημαίνει απαλλαγή από τη λαϊκή κυριαρχία και την άμεση λογοδοσία στην κοινωνία.
3. Η Πραγματική Σκοπιμότητα: Ποιος ελέγχει τελικά;
Πίσω από το παραπέτασμα της «ανεξαρτησίας»
Ρητορική ανεξαρτησίας και πρακτικά απουσία διαφάνειας: η αποσύνδεση κρίσιμων οικονομικών θεσμών από την πολιτική εποπτεία δεν οδήγησε αναγκαστικά σε μεγαλύτερη διαφάνεια ή δικαιοσύνη, αλλά σε μειωμένη δημοκρατική λογοδοσία.
Η ΑΑΔΕ, αντί να γίνει ένα διαφανές και δημοκρατικά ελεγχόμενο εργαλείο καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, απέκτησε πρωτοφανή αυτονομία από την πολιτική εξουσία και, κυρίως απουσία από τη λαϊκή κυριαρχία.
Ποια είναι η δομή και οι αρμοδιότητες της ΑΑΔΕ;
Η ΑΑΔΕ:
• Δεν λογοδοτεί στον Υπουργό Οικονομικών, ούτε στο Κοινοβούλιο, παρά μόνο μέσω εκθέσεων.
• Έχει διοικητή με 5ετή θητεία (διορίζεται με πρόταση του Υπουργού Οικονομικών, αλλά δεν υπόκειται σε άμεσο έλεγχο μετά τον διορισμό του),
• Διαχειρίζεται όλο το φορολογικό, τελωνειακό και εισπρακτικό έργο του κράτους,
• Έχει δικό της προϋπολογισμό, δικό της ανθρώπινο δυναμικό, δική της στρατηγική,
• Μπορεί να συνάπτει συμβάσεις με ιδιώτες, να αναθέτει έργα πληροφορικής, ή φοροτεχνικής φύσης εκτός δημόσιου μηχανισμού.
Συμπέρασμα; Δημιουργείται ένα "κράτος εν κράτει" εντός του δημοσιονομικού συστήματος. Η φορολογική πολιτική αποσπάται από την πολιτική λογοδοσία και ελέγχεται εμμέσως από τους "θεσμούς" (ΕΕ και ΔΝΤ), υπό το πρόσχημα της τεχνοκρατικής ουδετερότητας.
Ποιές είναι οι συνέπειες;
• Η φορολογική βαρύτητα παραμένει δυσανάλογη σε βάρος των μικρομεσαίων και της εργασίας, αφού η πολιτική κατεύθυνση παραμένει σταθερά νεοφιλελεύθερη.
• Ο μηχανισμός γίνεται απρόσιτος για κοινωνική διεκδίκηση ή έλεγχο, κάτι που παρατηρούμε και στην περίπτωση των οριζόντιων ρυθμίσεων ή κατασχέσεων λογαριασμών.
• Οι αποφάσεις παίρνονται "αυτοματοποιημένα", χωρίς πολιτικό φίλτρο ή κοινωνική ευαισθησία.
• Η "ανεξαρτησία" στην πράξη ισοδυναμεί με απονομιμοποίηση της πολιτικής διαμεσολάβησης, δηλαδή της ίδιας της δημοκρατίας.
Η ΑΑΔΕ στο ευρύτερο αφήγημα
Η ΑΑΔΕ μπορεί να ιδωθεί ως ελληνικό ανάλογο του μετασχηματισμού του HMRC (φορολογική αρχή) στο Ηνωμένο Βασίλειο:
Όπως το HMRC έγινε ο διαχειριστής μιας εσωτερικής αγοράς φορολογικής "ευελιξίας" για πολυεθνικές με εξωτερικές σχέσεις (όπως η Goldman Sachs), έτσι και η ΑΑΔΕ αποτελεί τον πυλώνα εφαρμογής μιας φορολογικής πολιτικής που δεν σχεδιάζεται πλέον εντός των ορίων της δημοκρατικής κυριαρχίας.
Η ΑΑΔΕ δεν καθορίζει φορολογική πολιτική — την εκτελεί
Παρότι η ΑΑΔΕ είναι διοικητικά ανεξάρτητη, δεν είναι νομοθετικά ανεξάρτητη:
• Δεν αποφασίζει ποιους φόρους θα επιβάλλει.
• Δεν καθορίζει τη φορολογική πολιτική (π.χ. ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ, φόρους εισοδήματος, απαλλαγές).
Θεωρητικά, αυτό είναι αρμοδιότητα του Κοινοβουλίου και της κυβέρνησης, δηλαδή των πολιτικών. Ωστόσο, αμφισβητείται αν αυτό ισχύει πραγματικά, όπως θα δούμε παρακάτω.
Πού πάνε τα έσοδα;
Τυπικά, τα έσοδα από φόρους που συλλέγει η ΑΑΔΕ κατατίθενται στον Κρατικό Προϋπολογισμό, δηλαδή στον "κουμπαρά" του κράτους, για να διανεμηθούν σε τομείς όπως:
• Υγεία, Παιδεία, Συντάξεις, Άμυνα, Τόκους/Χρέος.
Ο "παρασκηνιακός" καταναγκασμός: Μεσοπρόθεσμο και Δανειακές Συμβάσεις
Από το 2010 και μετά, ο Κρατικός Προϋπολογισμός δεν είναι εθνικά κυρίαρχος, αλλά υποταγμένος σε δεσμεύσεις με τους δανειστές μέσω:
• Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ),
• "Μεταμνημονιακής εποπτείας" και ενισχυμένης παρακολούθησης,
• Συμφωνημένων πλεονασμάτων μέχρι το 2060!!!
Τα έσοδα της ΑΑΔΕ δεν διατίθενται ελεύθερα, αλλά:
Πηγαίνουν πρώτα για αποπληρωμή χρέους και τόκων.
Διατηρούν τα πλεονάσματα που συμφωνήθηκαν με τους "θεσμούς".
Ό,τι περισσεύει, κατευθύνεται στην κοινωνία, μόνο αν εγκριθεί από την Κομισιόν.
Ο ρόλος των πολιτικών σήμερα - Ποιος αποφασίζει τελικά;
Θεωρητικά, οι πολιτικοί νομοθετούν τα φορολογικά μέτρα μέσω του Υπουργείου Οικονομικών και της Βουλής, αλλά πρακτικά, οι αποφάσεις περιορίζονται από εξωτερικούς παράγοντες, όπως:
• Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG ECFIN): Εποπτεύει πλεονάσματα και μεταρρυθμίσεις.
• ESM: Επιβλέπει δημοσιονομικούς στόχους.
• ΔΝΤ (κυρίως στα πρώτα μνημόνια): Επέβαλλε σκληρή λιτότητα.
• ΟΟΣΑ: Προτείνει "εκσυγχρονισμό" της διοίκησης.
• Αγορές και οίκοι αξιολόγησης: Απαιτούν σταθερότητα και πλεονάσματα.
Ειδικά στην Ελλάδα, πολλές φορολογικές διατάξεις:
• Συντάχθηκαν από τεχνικά κλιμάκια των θεσμών, με ελάχιστη διαβούλευση.
• Περάστηκαν ως προαπαιτούμενα χωρίς δυνατότητα τροποποίησης.
• Ήταν αποτέλεσμα υποχρεωτικής συμμόρφωσης και επιτήρησης, όχι πολιτικής βούλησης.
👉 Συμπέρασμα: Οι πολιτικοί δεν έχουν την ευχέρεια να σχεδιάσουν δίκαιη ή αναδιανεμητική φορολόγηση, αν αυτή παραβιάζει τους στόχους πλεονάσματος ή την "εμπιστοσύνη των αγορών" και ενώ η ΑΑΔΕ δεν κάνει πολιτική, οι πολιτικοί δεν έχουν πλήρη κυριαρχία, και το σύστημα λειτουργεί μέσα από ένα τεχνοκρατικό-νεοαποικιακό φίλτρο.
Συνέπειες και ποιοι ευνοούνται
Η ΑΑΔΕ συγκεντρώνει τα φορολογικά έσοδα, αλλά η χρήση τους καθορίζεται από δημοσιονομικούς στόχους των "θεσμών" (κυρίως του Eurogroup) και τη ρήτρα πλεονασμάτων μέχρι το 2060. Αυτό οδηγεί σε:
• Αποδημοκρατικοποίηση της φορολογικής πολιτικής: Ο λαός δεν αποφασίζει για τη φορολογία του.
• Διαρκή λιτότητα με “τεχνοκρατική κάλυψη”.
• Αδυναμία αναδιανομής πλούτου: Οι πολιτικοί υπόσχονται, αλλά δεν μπορούν να εφαρμόσουν.
• Απονομιμοποίηση της πολιτικής εξουσίας.
Ποιοι ευνοούνται;
• Πολυεθνικές: Διαπραγματεύονται ευνοϊκή φορολογία ή εξαιρέσεις.
• Μεγάλοι φορολογούμενοι: Έχουν υποστήριξη για "φοροτεχνικές βελτιστοποιήσεις".
• Τράπεζες και επενδυτές: Επιδιώκουν σταθερότητα και πλεονάσματα.
• Σύμβουλοι και ελεγκτές: Επωφελούνται ως τεχνοκράτες.
Οι πολίτες επιβαρύνονται δυσανάλογα με ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ, φόρους εισοδήματος, και εισφορές.
Πώς απονομιμοποιείται η δημοκρατία στην πράξη;
Η δημοκρατία προϋποθέτει λαϊκή κυριαρχία, δηλαδή τη δυνατότητα των πολιτών να καθορίζουν τις πολιτικές που τους αφορούν. Όμως:
Όταν η φορολογική πολιτική σχεδιάζεται από "ανεξάρτητους" και εξωτερικούς τεχνοκράτες, οι πολίτες χάνουν τον έλεγχο στο ποιος πληρώνει, πόσο και γιατί.
Όταν οι δημόσιες υπηρεσίες μετατρέπονται σε φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς, η φορολογία μετατρέπεται σε εργαλείο πειθαναγκασμού αντί για μέσο κοινωνικής δικαιοσύνης.
Όταν η ΑΑΔΕ δεν λογοδοτεί σε υπουργούς ή Κοινοβούλιο, αλλά σε "δείκτες" από το εξωτερικό, υπάρχει δημοκρατικό έλλειμμα.
Όταν το θεσμικό περιβάλλον ευνοεί τους μεγάλους και επιβαρύνει τους μικρούς, προκύπτει οικονομική ανισότητα με θεσμική κάλυψη.
Με αποτέλεσμα:
Ένα πολίτης που δεν αποφασίζει, δεν βλέπει τα έσοδα να επιστρέφουν σε κοινωνικές υπηρεσίες,αλλά μόνο πληρώνει χωρίς να ακούγεται. Πρακτικά δεν είναι κυρίαρχος, αλλά υπόλογος. Η φορολογία μετατρέπεται σε εργαλείο επιτήρησης και εξυπηρέτησης εξωτερικών συμφερόντων.
Ερώτημα κλειδί και Συμπέρασμα
Μπορούμε πραγματικά να μιλάμε για δημοκρατία, όταν μια εκλεγμένη κυβέρνηση δεν έχει τη δυνατότητα να καθορίσει σε ποιον σκοπό κατευθύνονται τα έσοδα από τη φορολογία;
Όταν η οικονομική πολιτική υπαγορεύεται από εξωτερικούς ή ανεξέλεγκτους θεσμούς, και όχι από τη λαϊκή βούληση, τότε παραβιάζεται ένας θεμελιώδης πυλώνας της δημοκρατίας. Σε αυτή την περίπτωση, δεν πρόκειται απλώς για τεχνικό περιορισμό, αλλά για ουσιαστική αποξένωση της πολιτικής εξουσίας από την κοινωνική εντολή και αυτό συνιστά μια βαθιά ρήξη με την ίδια την έννοια της δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Η ΑΑΔΕ είναι ο τεχνοκρατικός βραχίονας ενός καθεστώτος δημοσιονομικής επιτήρησης, όπου:
• Η λεγόμενη "ανεξαρτησία" της μεταφράζεται στην πράξη ως υπαγωγή σε υπερεθνικά κέντρα εξουσίας, τα οποία δεν λογοδοτούν στον λαό αλλά στις "αγορές".
• Η άσκηση φορολογικής πολιτικής αποσυνδέεται από κάθε μορφή δημοκρατικής διαβούλευσης ή ευελιξίας, μετατρέποντας τη φορολογία σε μηχανισμό συμμόρφωσης και όχι κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η ερώτηση πλέον δεν είναι μόνο «Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;», αλλά:
Ποιος εισπράττει, σχεδιάζει, αποφασίζει και κατευθύνει τη δημοσιονομική πολιτική της χώρας;
Γι’ αυτό απαιτείται ριζικός αναπροσδιορισμός του ρόλου του κράτους και της φορολογικής κυριαρχίας του, με επίκεντρο τη δημοκρατική λογοδοσία και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Ποιος, λοιπόν, από το υπάρχον πολιτικό σκηνικό θα μπορούσε στ’ αλήθεια να αλλάξει αυτό το καθεστώς;
Όταν οι περισσότεροι υπόσχονται «λαγούς με πετραχήλια», αλλά στην πράξη:
• Ενσωματώνονται στους ίδιους μηχανισμούς που υποτίθεται ότι θα ανατρέψουν,
• Ή/και λειτουργούν εντός των ορίων που χαράζουν οι "θεσμοί", τα "μεσοπρόθεσμα" και οι "επενδυτικές σταθερότητες"…
Τότε, ποια πολιτική δύναμη μπορεί, και κυρίως θέλει, να συγκρουστεί με αυτό το πλέγμα εξουσίας;
Μέχρι σήμερα, καμία πολιτική έκφραση, ούτε εντός ούτε εκτός Βουλής, δεν έχει καταφέρει να συνδυάσει βούληση, σχέδιο και κοινωνική δυναμική ώστε να αμφισβητήσει εμπράκτως τους βασικούς όρους αυτού του καθεστώτος, ενώ διεθνώς το παράδειγμα της Ισλανδίας (με την επανεθνικοποίηση τραπεζών μετά την κρίση του 2008) δείχνει ότι τέτοιες αλλαγές είναι εφικτές όταν υπάρχει ενότητα και αποφασιστικότητα.
Από τον ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ: Λύση ή Δημοκρατική Παραίτηση;
Η μεταφορά των αρμοδιοτήτων του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ, σε ισχύ από 1η Ιουνίου 2025, παρουσιάστηκε ως απάντηση σε φαινόμενα κακοδιοίκησης και διαφθοράς. Ωστόσο, πρόκειται όχι για ουσιαστική λύση, αλλά για μετατόπιση ευθύνης σε έναν θεσμικά αδιαφανή τεχνοκρατικό μηχανισμό, με σοβαρές επιπτώσεις για τη δημοκρατία και τους πολίτες και κυρίως τους αγρότες.
Η ΑΑΔΕ: Από φορολογικός μηχανισμός σε "παράλληλο κράτος"
Η ΑΑΔΕ, όπως είπαμε, δεν υπάγεται στον δημοκρατικό έλεγχο με τον ίδιο τρόπο που υπάγονται οι κρατικοί φορείς: λογοδοτεί πολιτικά σε περιορισμένο βαθμό, δεν ελέγχεται ουσιαστικά από τη Βουλή και έχει πλήρη αυτονομία σε κρίσιμους τομείς. Παρά την ψηφιοποίηση των τελωνείων που ανέλαβε, έχει κατηγορηθεί για αδιαφάνεια και καθυστερήσεις στους ελέγχους. Το ότι θεωρείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως πιο «πειθαρχημένος» μηχανισμός, δείχνει ότι το βασικό κριτήριο της επιλογής: είναι η εξωτερική συμμόρφωση, όχι η εσωτερική διαφάνεια.
Αποφυγή μεταρρύθμισης και μεταφορά ευθυνών
Αντί να προχωρήσει σε ριζική μεταρρύθμιση του ΟΠΕΚΕΠΕ, η κυβέρνηση επέλεξε να μεταφέρει κρίσιμες αρμοδιότητες, όπως την ψηφιοποίηση πληρωμών, στην ΑΑΔΕ, έναν τεχνοκρατικό μηχανισμό με περιορισμένη πολιτική λογοδοσία. Αυτή η επιλογή αποφεύγει το πολιτικό κόστος μιας ουσιαστικής αναδιάρθρωσης, αλλά αφήνει αναπάντητα τα προβλήματα διαφάνειας και κακοδιαχείρισης.
Οι επιπτώσεις στους αγρότες: Ψηφιακός αποκλεισμός και κοινωνική ανισότητα
Ψηφιακός αποκλεισμός: Σε περιοχές όπως η Ήπειρος, οι μικροί παραγωγοί συχνά στερούνται πρόσβασης στο διαδίκτυο ή ψηφιακών δεξιοτήτων, αποκλειόμενοι από τις διαδικασίες.
Εξάρτηση από μεσολαβητές: Η πολυπλοκότητα των ψηφιακών συστημάτων αναγκάζει τους αγρότες να προσφεύγουν σε λογιστές ή γεωτεχνικούς, αυξάνοντας το κόστος.
Ανισότητες: Όπως έδειξαν τα προγράμματα του ΠΑΑ 2014–2020 (Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης), οι μεγάλες επιχειρήσεις απορρόφησαν το μεγαλύτερο μέρος των επιδοτήσεων, αφήνοντας τους μικρούς παραγωγούς περιθωριοποιημένους.
Εξωτερική επιτήρηση χωρίς εθνική κυριαρχία
Το 2024, η παρέμβαση της DG AGRI και οι έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για την περίοδο 2020–2022 οδήγησαν σε πρόστιμα 286 εκατ. ευρώ για κακοδιαχείριση στον ΟΠΕΚΕΠΕ. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για ορισμένες υποθέσεις παραμένουν ανοιχτές (έως και τον Μάιο 2025), γεγονός που υποδεικνύει τη βαρύτητα της υπόθεσης και την αδυναμία του υπάρχοντος πλαισίου. Η λύση, ωστόσο, δεν μπορεί να είναι η μεταφορά της εξουσίας σε τεχνοκράτες και πολύ περισσότερο όταν αυτοί λογοδοτούν κυρίως σε “θεσμούς”, αντί στον ελληνικό λαό.
Η παραίτηση της πολιτικής
Αν η λύση κάθε προβλήματος είναι η ανάθεση σε «ανεξάρτητους φορείς» εκτός δημοκρατικού ελέγχου, τότε:
Γιατί να υπάρχει κυβέρνηση; Για ποια δημοκρατία και εθνική κυριαρχία μιλάμε;
Η σταδιακή εκχώρηση αρμοδιοτήτων, από τη φορολογία μέχρι τις αγροτικές επιδοτήσεις, δεν είναι απλά μία διοικητική μεταρρύθμιση. Είναι παραίτηση από την πολιτική, και αν η κυβέρνηση δεν μπορεί (ή/και δεν θέλει) να διασφαλίσει δημόσιο έλεγχο και διαφάνεια, και κατά συνέπεια η δημοκρατία γίνεται διαδικαστική πρόφαση.
Όταν η λύση προηγείται του προβλήματος: Η μεταφορά του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ
Η τεχνητή δημιουργία ή διόγκωση ενός προβλήματος προκειμένου να νομιμοποιηθεί μια "λύση" που υπό άλλες συνθήκες δεν θα γινόταν αποδεκτή κοινωνικά. Αυτή η λογική συναντάται συχνά στην πολιτική επιστήμη και την κοινωνιολογία, και έχει περιγραφεί ως:
«Problem–Reaction–Solution» (ή αλλιώς: «Δημιουργώ το πρόβλημα, προκαλώ την αντίδραση, προσφέρω τη λύση»)
Με βάση αυτό το σχήμα, το οποίο δεν αποδίδεται απαραίτητα σε θεωρίες συνωμοσίας αλλά σε αναλυτικά εργαλεία εξουσιαστικής λειτουργίας:
Δημιουργείται ή διογκώνεται ένα πρόβλημα: στην περίπτωσή μας η «ανικανότητα» του ΟΠΕΚΕΠΕ να διαχειριστεί τις επιδοτήσεις, με παραλείψεις ή και συγκάλυψη των διοικητικών προβλημάτων.
Η κοινωνία αντιδρά: αγανάκτηση, πίεση από την Ε.Ε., αγροτικές ενώσεις σε αγανάκτηση, δημοσιογραφικές αποκαλύψεις.
Η κυβέρνηση προτείνει τη «λύση»: μεταφορά στην ΑΑΔΕ, την οποία η κοινωνία δεν θα είχε αποδεχθεί σε ουδέτερο περιβάλλον, αλλά την παρουσιάζει τώρα ως «μοναδική διέξοδο».
Τι συνεπάγεται αυτό;
Η κυβέρνηση διατηρεί την πρωτοβουλία και μοιάζει σαν να «παρεμβαίνει υπεύθυνα» ενώ στην πραγματικότητα ενορχηστρώνει την απορρύθμιση.
Η ΑΑΔΕ ενισχύεται θεσμικά χωρίς δημόσια διαβούλευση ή λογοδοσία, διευρύνοντας την αυτόνομη εξουσία της πέρα από κάθε δημοκρατικό έλεγχο.
Η κοινωνική αποδοχή χειραγωγείται, αφού το αφήγημα είναι: «δεν υπήρχε άλλη λύση», ενώ στην πράξη δεν εξετάστηκε καμία ριζική δημοκρατική μεταρρύθμιση του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Είναι δικαιολογημένο ένα τέτοιο συμπέρασμα;
Φυσικά, δεν είναι αυθαίρετο, διότι στηρίζεται σε συγκεκριμένα μοτίβα εξουσιαστικής συμπεριφοράς:
Η αδράνεια επί σειρά ετών στην αναδιάρθρωση του ΟΠΕΚΕΠΕ
Η απουσία δημόσιας διαβούλευσης.
Η ταχύτητα με την οποία επιλέχθηκε η ΑΑΔΕ, χωρίς μελέτη επιπτώσεων για τους αγρότες.
Η προηγούμενη πολιτική πρακτική μεταφοράς κρίσιμων λειτουργιών σε τεχνοκρατικούς οργανισμούς, όπως με την ΑΑΔΕ στη φορολογία, ή το ΤΑΙΠΕΔ στη διαχείριση δημόσιας περιουσίας.
Όχι περισσότερη ΑΑΔΕ – περισσότερη Δημοκρατία
Η μεταφορά αρμοδιοτήτων από τον ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ είναι πράξη αναβολής και υπεκφυγής και όχι αντιμετώπισης του προβλήματος. Ενισχύει την τεχνοκρατική απομόνωση, τη συγκεντρωτική εξουσία και τον αποκλεισμό των πιο ευάλωτων.
Αντί αυτών, απαιτείται:
Επαναθεμελίωση της διοίκησης με λογοδοσία και διαφάνεια
Άμεση συμμετοχή των ίδιων των αγροτών στους μηχανισμούς ελέγχου
Πολιτική βούληση για θεσμική ανασυγκρότηση με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης
Η απάντηση δεν είναι περισσότερη ΑΑΔΕ, αλλά περισσότερη Δημοκρατία και κινητοποίηση των πολιτών για να την απαιτήσουν. Αλλά…
Υπάρχει ρεαλιστικό πλάνο απαλλαγής από τους "δεσμούς-θεσμούς";
Ναι, υπάρχει δυνατότητα για ένα τέτοιο πλάνο, αλλά απαιτεί σαφείς προϋποθέσεις, μακροχρόνιο σχεδιασμό και αποδοχή ότι η ρήξη με κατεστημένες δομές εξουσίας (είτε εθνικές είτε υπερεθνικές) δεν είναι ούτε εύκολη ούτε ανώδυνη.
Το πλάνο πρέπει να βασίζεται σε τρεις πυλώνες: σαφή ιδεολογική κατεύθυνση, κοινωνική νομιμοποίηση και οργανωτική δομή. Ας το δούμε αναλυτικά:
Ποιοι το έχουν διατυπώσει με σαφήνεια και όχι με ευχολόγια;
Η διατύπωση ενός τέτοιου πλάνου απαιτεί συνδυασμό στρατηγικού πλάνου και πρακτικής εφαρμογής. Ιστορικά, έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου κοινωνίες ή κινήματα προσπάθησαν να απελευθερωθούν από θεσμούς που θεωρούσαν καταπιεστικούς. Μερικά παραδείγματα:
Σε θεωρητικό επίπεδο: Φιλόσοφοι όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης έχουν μιλήσει για την έννοια της αυτονομίας, δηλαδή την ικανότητα μιας κοινωνίας να αυτοθεσμίζεται, να δημιουργεί δηλαδή τους δικούς της νόμους και θεσμούς χωρίς εξωτερικές επιβολές. Ο Καστοριάδης υποστήριζε ότι η ρήξη με κατεστημένες δομές απαιτεί συνειδητή συλλογική δράση και όχι απλώς αλλαγή ηγεσιών. Στην πράξη, ωστόσο, τέτοιες ιδέες σπάνια υλοποιούνται χωρίς ριζοσπαστικές κοινωνικές κινητοποιήσεις.
Σε πρακτικό επίπεδο:
Η ισλανδική κρίση του 2008 είναι ένα παράδειγμα όπου ο λαός, μέσω μαζικών διαδηλώσεων και δημοψηφισμάτων, απέρριψε τις επιταγές διεθνών θεσμών (όπως το ΔΝΤ) και επέβαλε εναλλακτικές λύσεις, όπως η μη αποπληρωμή χρεών των τραπεζών. Το πλάνο διατυπώθηκε από κοινωνικά κινήματα και όχι από παραδοσιακά κόμματα.
Η λατινοαμερικανική εμπειρία (π.χ., Βενεζουέλα, Βολιβία) υπό την καθοδήγηση ηγετών όπως ο Τσάβες ή ο Μοράλες, περιλάμβανε προσπάθειες απεξάρτησης από θεσμούς όπως το ΔΝΤ. Ωστόσο, η επιτυχία τους υπήρξε περιορισμένη λόγω εσωτερικών αντιφάσεων και εξωτερικών πιέσεων.
Στην Ελλάδα, καμία πολιτική δύναμη δεν έχει παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο, ρεαλιστικό και συγκεκριμένο πλάνο ρήξης με θεσμούς όπως η ΕΕ ή το ΔΝΤ, που να περιλαμβάνει ξεκάθαρα βήματα και να έχει ευρεία κοινωνική στήριξη. Το 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ συζήτησε την ιδέα της εξόδου από το ευρώ (Grexit) ως πιθανή εναλλακτική, αλλά η προσέγγιση αυτή ήταν περισσότερο θεωρητική και αποσπασματική, χωρίς συγκροτημένο σχέδιο ή επαρκή προετοιμασία. Η αθέτηση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος του 2015, όπου η πλειοψηφία των Ελλήνων απέρριψε τις προτάσεις των δανειστών, κατέδειξε την έλλειψη πολιτικής βούλησης και οργάνωσης για μια πραγματική ρήξη. Αντί για σχέδιο, η συζήτηση για Grexit παρέμεινε στο επίπεδο της ρητορικής, χωρίς να συνοδεύεται από πρακτικά μέτρα, πέρα από αποσπασματικές κινητοποιήσεις.
Συμπέρασμα: Κανείς δεν έχει διατυπώσει ένα πλήρως ρεαλιστικό και εφαρμόσιμο πλάνο στην Ελλάδα που να καλύπτει όλες τις πτυχές (οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές) χωρίς να καταλήγει σε ευχολόγια. Τα πιο κοντινά παραδείγματα προέρχονται από κοινωνικά κινήματα ή περιπτώσεις κρίσης, αλλά συχνά στερούνται μακροχρόνιας βιωσιμότητας.
Με ποιες δομές κοινωνικής νομιμοποίησης και οργάνωσης μπορεί να υλοποιηθεί;
Η υλοποίηση απαιτεί δομές που να εξασφαλίζουν ευρεία κοινωνική στήριξη και πρακτική οργάνωση. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:
Κοινωνική νομιμοποίηση:
Δημοψηφίσματα: Τα δημοψηφίσματα με πρωτοβουλία πολιτών είναι ισχυρό εργαλείο για να σπάσουν οι δεσμοί με εξωγενείς θεσμούς, αλλά στην Ελλάδα σήμερα είναι σχεδόν ανέφικτα χωρίς μακροχρόνια προετοιμασία. Η έλλειψη θεσμικού πλαισίου, η κοινωνική δυσπιστία και η οικονομική εξάρτηση καθιστούν την ιδέα ευχολόγιο χωρίς τις κατάλληλες συνθήκες. Ωστόσο, η Ισλανδία και η Ιταλία δείχνουν ότι η επιτυχία είναι εφικτή όταν υπάρχει:
Ισχυρή κοινωνική οργάνωση.
Ενημερωμένη και ενεργή κοινωνία.
Κινηματικές δομές: Κινήματα όπως οι Αγανακτισμένοι δείχνουν ότι η μαζική συμμετοχή μπορεί να πιέσει για αλλαγές, αλλά χωρίς κεντρική οργάνωση με πραγματικά κίνητρα υπέρ των πολιτών, συχνά καταρρέουν.
Τοπικές συνελεύσεις: Η αμεσοδημοκρατική συμμετοχή σε τοπικό επίπεδο (π.χ., κοινωνικά κινήματα, κοινότητες) μπορεί να δημιουργήσει τη βάση για ευρύτερη νομιμοποίηση.
Οργανωτικές δομές:
Αυτοοργανωμένες κοινότητες: Παραδείγματα όπως οι Ζαπατίστας3 στο Μεξικό δείχνουν πώς τοπικές δομές μπορούν να λειτουργήσουν ανεξάρτητα από κεντρικούς θεσμούς. Οι Ζαπατίστας, μέσα από δημοκρατικές συνελεύσεις και και κοινοτικές συλλογικές οργανώσεις, έχουν δημιουργήσει αυτόνομα συστήματα εκπαίδευσης, υγείας και δικαιοσύνης, αντιστεκόμενοι στην κρατική εξουσία και την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση.
Εναλλακτικά νομίσματα ή οικονομικά συστήματα: Η δημιουργία παράλληλων οικονομιών μπορεί να υποστηρίξει την απεξάρτηση από διεθνείς θεσμούς.
Πολιτικές συμμαχίες: Μια συμμαχία μη παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων (όχι μόνο κομμάτων, αλλά και συνδικάτων, ακτιβιστικών ομάδων) μπορεί να δημιουργήσει το πλαίσιο για οργάνωση.
Προκλήσεις: Η νομιμοποίηση απαιτεί ενημερωμένους πολίτες και ισχυρή συνοχή. Στην Ελλάδα, η κοινωνία είναι συχνά διχασμένη, και η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς (ακόμα και στους εναλλακτικούς) δυσχεραίνει την οργάνωση.
Η συγκρότηση ενός αυτοοργανωμένου κοινωνικού κινήματος προϋποθέτει συνειδητούς πολίτες και αδιάρρηκτη συνοχή. Στην Ελλάδα, ο κατακερματισμός της κοινωνίας και η καθολική καχυποψία στους θεσμούς, διαλύουν κάθε ελπίδα για μαζική κινητοποίηση και ριζοσπαστική μεταμόρφωση, καθιστώντας την υπόθεση έναν αδυσώπητο αγώνα ενάντια στην απογοήτευση και την απάθεια.
Ποιο είναι το κόστος – γιατί χωρίς κόστος, δεν υπάρχει ρήξη;
Η ρήξη με κατεστημένους θεσμούς (π.χ., ΕΕ, ΔΝΤ, καπιταλιστικό σύστημα) έχει υψηλό κόστος, σε πολλαπλά επίπεδα:
Οικονομικό κόστος:
Έξοδος από το ευρώ (Grexit) θα σήμαινε άμεση υποτίμηση του νέου νομίσματος (εκτιμήσεις του 2015 ανέφεραν 40-50% υποτίμηση), πληθωρισμό, και πιθανή κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος.
Απώλεια πρόσβασης σε διεθνείς αγορές κεφαλαίου, με αποτέλεσμα περιορισμούς σε εισαγωγές βασικών αγαθών (π.χ., καύσιμα, φάρμακα).
Ανεργία και μείωση εισοδημάτων βραχυπρόθεσμα, όπως συνέβη στην Αργεντινή μετά την κρίση του 2001.
Κοινωνικό κόστος:
Πιθανές κοινωνικές αναταραχές λόγω οικονομικής αστάθειας.
Διάβρωση της κοινωνικής συνοχής, καθώς διαφορετικές ομάδες μπορεί να αντιδράσουν διαφορετικά (π.χ., οι εύποροι μπορεί να φύγουν από τη χώρα, ενώ οι φτωχότεροι να επαναστατήσουν).
Ανάγκη για μαζική επανεκπαίδευση του πληθυσμού για να προσαρμοστεί σε νέες συνθήκες.
Πολιτικό κόστος:
Διεθνής απομόνωση ή κυρώσεις, όπως συνέβη με τη Βενεζουέλα.
Εσωτερική πολιτική αστάθεια, καθώς η ρήξη απαιτεί ισχυρή ηγεσία που να μπορεί να διαχειριστεί την αντίδραση των κατεστημένων ελίτ.
Κίνδυνος αυταρχισμού, καθώς οι κρίσεις συχνά οδηγούν σε συγκέντρωση εξουσίας.
Αντισταθμιστικά οφέλη: Η ρήξη μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αυτονομία, εθνική κυριαρχία και δημιουργία πιο δίκαιων κοινωνικών δομών, αλλά μόνο αν συνοδεύεται από μακροχρόνιο σχεδιασμό και κοινωνική συναίνεση.
Προϋποθέσεις για την επιτυχία
Για να είναι εφικτή μια τέτοια ρήξη, πρέπει να πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις:
Κοινή συνείδηση: Η κοινωνία πρέπει να συμφωνήσει ότι οι υπάρχοντες θεσμοί είναι αδιέξοδοι και να αποδεχτεί το κόστος της ρήξης.
Εναλλακτικό σχέδιο: Ένα συγκεκριμένο σχέδιο μετάβασης, με έμφαση στην αυτονομία σε βασικούς τομείς (ενέργεια, τροφή, υγεία).
Εξωτερικές συμμαχίες: Συνεργασία με χώρες ή κινήματα που μοιράζονται παρόμοιους στόχους, για να μειωθεί η διεθνής απομόνωση.
Ισχυρές δομές: Δημιουργία εναλλακτικών θεσμών (π.χ., δημόσιες τράπεζες, συνεταιρισμοί) πριν από τη ρήξη, ώστε να αποφευχθεί το χάος.
Η δική μου άποψη
Η ρήξη με τους "δεσμούς-θεσμούς" δεν μπορεί να γίνει μόνο μέσω εκλογών ή παραδοσιακής πολιτικής. Απαιτείται μια υβριδική προσέγγιση, που συνδυάζει:
Κινηματική δράση: Μαζικές κινητοποιήσεις που θα πιέζουν για αλλαγές, όπως στην Ισλανδία.
Θεσμική ανατροπή: Δημιουργία νέων δομών με λαϊκή βούληση μέσω τοπικών συνελεύσεων και κοινωνικών κινημάτων.
Οικονομική προετοιμασία: Ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής και μείωση της εξάρτησης από εισαγωγές.
Εμπνευσμένη ηγεσία: Η παρουσία ενός ηγέτη με γνήσια κίνητρα για το συμφέρον των πολιτών, όχι ενός “υπαλλήλου ξένων ή εγχώριων συμφερόντων”, είναι καθοριστική για να συσπειρώσει την κοινωνία και να δώσει όραμα στη ρήξη. Ένας τέτοιος ηγέτης πρέπει να λειτουργεί ως καταλύτης, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και την ενότητα, αντί να εξυπηρετεί ελίτ ή εξωτερικούς θεσμούς.
Η ρήξη με κατεστημένες θεσμικές δομές, είτε πρόκειται για την ΕΕ, το ΔΝΤ ή το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο, δεν είναι απλώς αλλαγή προσώπων στην εξουσία. Είναι η βαθιά ανατροπή του πλαισίου εξάρτησης, που απαιτεί κοινωνική συναίνεση και θεσμική επαναθεμελίωση. Δεν αρκούν οι καταγγελίες ή τα συνθήματα αλλά χρειάζεται συνολικό σχέδιο, έτοιμο να αντιμετωπίσει το κόστος, τους συσχετισμούς και τις αντιστάσεις, τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων.
Το κόστος είναι αναπόφευκτο, αλλά μπορεί να μετριαστεί με προετοιμασία το οποίο σημαινει ότι απαιτείται χρόνος. Η Ελλάδα, λόγω γεωγραφικής θέσης και ιστορικών συνθηκών, έχει δυνατότητες να πειραματιστεί με τέτοιες λύσεις, αλλά χρειάζεται κοινωνική αφύπνιση και κοινωνικά κινήματα μακριά από την σημερινή πολιτική. Χωρίς αυτά, κάθε πλάνο θα παραμείνει όνειρο θερινής νυκτός.
Υπάρχει κάποιος υποψήφιος για όλα αυτά; Τεστ Αλήθειας!
Σκοπός: Να αξιολογηθεί εάν ο υποψήφιος ηγέτης ή φορέας είναι έτοιμος, πρόθυμος και ικανός να αναλάβει μια πολιτική ρήξης με το υφιστάμενο καθεστώς.
Δομή: 10 ερωτήσεις. Κάθε απάντηση βαθμολογείται από 0 έως 5
(0 = υπεκφυγή/γενικόλογη, 5 = σαφής, ρεαλιστική, εφαρμόσιμη).
Ερωτήσεις
1. Στόχος της Ρήξης
Ποιος είναι, για εσάς, ο βασικός "δεσμός" που πρέπει να σπάσει για την ανάκτηση της κυριαρχίας; (π.χ., ΕΕ, Ευρώ, ΔΝΤ, ΝΑΤΟ, ιδιωτικό τραπεζικό σύστημα)
2. Τα Πρώτα Μέτρα
Ποια είναι τα πρώτα 3 πρακτικά μέτρα που θα λάβετε σε περίπτωση ρήξης;
3. Αντίληψη Κόστους
Ποιο εκτιμάτε ως το μεγαλύτερο κόστος της ρήξης, και πώς θα το αντιμετωπίσετε;
4. Κοινωνική Νομιμοποίηση
Πώς θα εξασφαλίσετε κοινωνική συναίνεση για τη ρήξη; Ποια εργαλεία (π.χ., δημοψήφισμα, τοπικές συνελεύσεις, διαδικτυακές πλατφόρμες) θα χρησιμοποιήσετε, και πώς θα διασφαλίσετε τη συμμετοχή και την ενημέρωση των πολιτών;
5. Οργανωτική Προετοιμασία
Έχετε σχέδιο για την επόμενη μέρα της ρήξης; (π.χ., εθνικό νόμισμα, μεταβατική οικονομία, επισιτιστική αυτάρκεια κλπ.)
6. Εσωτερικές Συμμαχίες
Ποιες κοινωνικές συμμαχίες θα ενεργοποιήσετε (π.χ., συνδικάτα, τοπικές κοινότητες, συνεταιρισμοί); Έχετε υπάρχοντα δίκτυα ή επαφές;
7. Εξωτερικές Συμμαχίες
Σε ποιες διεθνείς δυνάμεις ή χώρες θα στραφείτε για στήριξη και αποτροπή απομόνωσης;
8. Αντιμετώπιση Εσωτερικής Αντίστασης
Πώς θα διαχειριστείτε την αντίσταση από εγχώριες ελίτ (π.χ., επιχειρηματίες, πολιτικά κόμματα, ΜΜΕ) που επωφελούνται από το κατεστημένο;
9. Θέση για την ΕΕ
Ποια είναι η στρατηγική σας για την ΕΕ; Μιλάτε για αποχώρηση, ανατροπή των συνθηκών, ή επαναδιαπραγμάτευση;
10. Δέσμευση στη Λαϊκή Βούληση
Δεσμεύεστε δημοσίως να σεβαστείτε την απόφαση δημοψηφίσματος, ακόμα κι αν συγκρούεται με το πολιτικό σας συμφέρον, και να δημοσιοποιήσετε όλα τα σχέδια υλοποίησης;
Τελική Αξιολόγηση
Κάθε ερώτηση βαθμολογείται 0–5 από κριτική επιτροπή.
0–20: Μηδενική επεξεργασία ή προετοιμασία. Ρητορική χωρίς ουσία.
21–35: Επιθυμία αλλά χωρίς σχέδιο. Ευχές και αοριστίες.
36–45: Υπαρκτό σχέδιο αλλά με ασάφειες, αδυναμίες ή ρίσκα.
46–50: Πλήρως επεξεργασμένη, ρεαλιστική και ειλικρινής πρόταση.
Εναλλακτικά από την πληρωμένη συνδρομή στο Substack, μπορείτε να κάνετε εφάπαξ ή επαναλαμβανόμενες δωρεές μέσω του Ko-Fi:
Το Substack του Nioland είναι μια έκδοση που υποστηρίζεται από τους αναγνώστες. Για να λαμβάνετε νέες δημοσιεύσεις υποστηρίξτε το έργο μου. Γίνετε συνδρομητές δωρεάν ή επί πληρωμή με πλεονεκτήματα.
Λεπτομέρειες για το κόστος και τα πλεονεκτήματα πληρωμένης συνδρομής (μηνιαία ή ετήσια) εδώ:
Η πληροφόρηση είναι ελευθερία, η άγνοια είναι δουλεία... ένας ενημερωμένος πολίτης δεν ξεγελιέται!
Γίνετε κυνηγός πληροφοριών >> Telegram https://t.me/NIO_LAND
PFI (Private Finance Initiative - Ιδιωτική Πρωτοβουλία Χρηματοδότησης): Είναι βρετανικής προέλευσης μοντέλο που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990 (κυρίως από κυβερνήσεις Θάτσερ και Μπλερ) και χρησιμοποιήθηκε ευρέως για τη χρηματοδότηση και κατασκευή υποδομών (νοσοκομεία, σχολεία, αυτοκινητόδρομοι) από ιδιωτικές εταιρείες, με το δημόσιο να πληρώνει μακροπρόθεσμα ενοίκιο για τη χρήση τους.
Ο ιδιώτης αναλαμβάνει σχεδιασμό, χρηματοδότηση, κατασκευή και συντήρηση.
Το κράτος δεν πληρώνει άμεσα αλλά αποπληρώνει με μακροχρόνιες συμβάσεις (20–30 έτη).
Κύρια κριτική: υψηλό κόστος, αδιαφάνεια, μεταφορά ρίσκου στον δημόσιο τομέα τελικά.
Το βράδυ της 14ης Μαΐου 2025, το Υπουργείο Δικαιοσύνης πέρασε στα “ψιλά” μια τροπολογία που αποτελεί πρότυπο θεσμικής υποκρισίας. Με πρόσχημα τον “εξορθολογισμό” του νομικού πλαισίου, η κυβέρνηση επέτρεψε σε συγγενείς πολιτικών να συμμετέχουν σε εταιρείες εξωτερικού, ακυρώνοντας κάθε ουσιαστικό φραγμό απέναντι στη διαπλοκή, το ξέπλυμα χρήματος και την κατάχρηση εξουσίας.
Πώς μπορούν πολιτικοί ή συγγενείς τους να διαφύγουν ελέγχου — πρακτικά σενάρια
Εταιρείες σε “συνεργάσιμες” χώρες που λειτουργούν ως κρυφοί φορολογικοί παράδεισοι
Η τροπολογία εξαιρεί μόνο τις “μη συνεργάσιμες” χώρες (δηλαδή όσες δεν ανταλλάσσουν φορολογικές πληροφορίες ή θεωρούνται επίσημα φορολογικοί παράδεισοι). Όμως, Χώρες όπως η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία, “συνεργάσιμες” στην ΕΕ, προσφέρουν:
Φορολογία 0%-5% για εταιρείες διαχείρισης συμμετοχών, όπως έκανε η Apple στην Ιρλανδία.
Υψηλή ανωνυμία μέσω διορισμένων διευθυντών (αντιπροσώπων που καλύπτουν τον πραγματικό ιδιοκτήτη).
Εξειδίκευση σε τεχνικές απόκρυψης κερδών και εισοδημάτων.
Έτσι, μια εταιρεία συγγενή πολιτικού μπορεί να εδρεύει νόμιμα εκεί, να αποκρύπτει περιουσιακά στοιχεία και να μην θεωρείται υπεράκτια.
Έμμεση σύνδεση μέσω αλυσίδας εταιρειών (πολλαπλά επίπεδα ιδιοκτησίας)
Η συμμετοχή ενός συγγενή σε εταιρεία δεν είναι άμεση.
Παράδειγμα: Γιος πολιτικού → κατέχει 100% μετοχές σε εταιρεία στην Ολλανδία.
Αυτή η εταιρεία είναι μέτοχος σε άλλη εταιρεία με λογαριασμούς σε Κύπρο ή Καραϊβική και
Μέσω αυτής της εταιρείας, διοχετεύονται χρήματασε ελληνικές επιχειρηματικές δραστηριότητες ή επενδύσεις, όπως αγορά ακινήτων ή χρηματοδότηση εταιρειών στην Ελλάδα.
Αποτέλεσμα:
• Ο συγγενής δεν εμφανίζεται σε “ύποπτες” δομές.
• Το Πόθεν Έσχες δεν ανιχνεύει την τελική διαδρομή.
• Με διορισμένους διευθυντές ή διαχειριστές, ο δικαιούχος εξαφανίζεται.
Καταπιστεύματα, ιδρύματα και επενδυτικές οντότητες ως “πλυντήρια” συμφερόντων
Η τροπολογία δεν καλύπτει καταπιστεύματα, που είναι διαδεδομένα σε αγγλοσαξονικές δικαιοδοσίες:
• Ένας πολιτικός ή συγγενής μπορεί να είναι δικαιούχος καταπιστεύματος χωρίς να θεωρείται “ιδιοκτήτης” στο ελληνικό δίκαιο.
• Το κατάπιστευμα κατέχει εταιρείες ή λογαριασμούς που διαχειρίζονται κεφάλαια.
• Καμία υποχρέωση δήλωσης στο Πόθεν Έσχες, αν δεν υπάρχουν απολαβές.• Παρόμοιες δομές αποκαλύφθηκαν στα Panama Papers και Pandora Papers.
Ανεπάρκεια του Πόθεν Έσχες
Το σύστημα Πόθεν Έσχες:
• Βασίζεται σε αυτοδηλώσεις, χωρίς ανεξάρτητη διασταύρωση.
• Δεν απαιτεί απόδειξη μη εμπλοκής σε υπεράκτιες ή έμμεσες δομές.
• Δεν διαθέτει μηχανισμό διασταύρωσης με ξένα εταιρικά μητρώα.• Ακόμα και αν δηλωθεί μια εταιρεία, η αλυσίδα ιδιοκτησίας παραμένει αόρατη.
Συμπέρασμα:
Η τροπολογία νομιμοποιεί, χωρίς να το λέει ρητά:
• Χρήση χωρών που λειτουργούν ως κρυφοί φορολογικοί παράδεισοι.
• Έμμεση συμμετοχή μέσω πολλαπλών επιπέδων ιδιοκτησίας και διορισμένων αντιπροσώπων.
• Απόκρυψη περιουσίας μέσω καταπιστευμάτων.
• Αδυναμία ελέγχου λόγω ελλιπούς Πόθεν Έσχες.
Η ανεπάρκεια ελέγχων δεν ακυρώνει απλώς το Πόθεν Έσχες, αλλά το καθιστά θεσμικό συνεργό της διαπλοκής.
Οι Ζαπατίστας, μέσω του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού Ζαπατίστα (EZLN), ξεκίνησαν την εξέγερσή τους την 1η Ιανουαρίου 1994, στην πολιτεία Τσιάπας του Μεξικού, συμπίπτοντας με την έναρξη ισχύος της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Βορείου Αμερικής (NAFTA). Η εξέγερση, με επικεφαλής τον Υποδιοικητή Μάρκος (αργότερα γνωστός ως Υποδιοικητής Γκαλεάνο), αποτέλεσε αντίδραση στην περιθωριοποίηση των ιθαγενών πληθυσμών και στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που απειλούσαν την επιβίωση των αγροτικών κοινοτήτων. Οι Ζαπατίστας κατέλαβαν πόλεις όπως το Σαν Κριστόμπαλ ντε λας Κάσας, απελευθερώνοντας φυλακισμένους και καταστρέφοντας αρχεία ιδιοκτησίας γης. Μετά από 12 ημέρες συγκρούσεων με τον μεξικανικό στρατό, επιτεύχθηκε εκεχειρία, αλλά η κυβέρνηση απέτυχε να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις των Συμφωνιών του Σαν Αντρές (1996) για ιθαγενή αυτονομία. Από το 1994, οι Ζαπατίστας δημιούργησαν αυτόνομες κοινότητες, γνωστές ως caracoles από το 2003, οι οποίες διοικούνται από Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης (Juntas de Buen Gobierno). Αυτές οι δομές βασίζονται σε άμεση δημοκρατία, με συνελεύσεις όπου συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι άνω των 12 ετών, και περιλαμβάνουν συλλογική διαχείριση της γης, εκπαίδευση με έμφαση στην ιθαγενή κουλτούρα, και συστήματα υγείας που συνδυάζουν παραδοσιακές και σύγχρονες πρακτικές. Οι γυναίκες κατέχουν κεντρικό ρόλο, με την έμφαση στην ισότητα φύλων να αποτελεί βασική αρχή, όπως φάνηκε στην πρωτοβουλία του 2018 «Διεθνής Συνάντηση Γυναικών που Αγωνίζονται». Το 2023, λόγω αυξανόμενης βίας από καρτέλ ναρκωτικών, οι Ζαπατίστας διέλυσαν τις Αυτόνομες Επαναστατικές Δήμους (MAREZ) και τα Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης, αντικαθιστώντας τα με πιο αποκεντρωμένες Τοπικές Αυτόνομες Κυβερνήσεις (GAL), ενισχύοντας τη βάση της κοινότητας. Παρά τις προκλήσεις, όπως η απομόνωση και η έλλειψη πόρων, οι Ζαπατίστας παραμένουν σύμβολο αντίστασης, εμπνέοντας κινήματα παγκοσμίως, όπως το Occupy και τις διαμαρτυρίες για τους 43 εξαφανισμένους φοιτητές της Αγιοτσινάπα το 2014. Η ιδεολογία τους, γνωστή ως Νεοζαπατισμός, συνδυάζει στοιχεία μαρξισμού, αναρχισμού, και ιθαγενή κοσμολογία, προωθώντας την αρχή «preguntando caminamos» (ρωτώντας προχωράμε) και το όραμα για «έναν κόσμο όπου χωράνε πολλοί κόσμοι».
Share this post